ΜΕΓΑΛΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ 2014- 2015 
                    ΣΤΟ ΤΖΩΡΤΖΗ  ΑΝΩΜΗΤΡΗ
ΠΑΤΡΙΑΡΧΗ ΤΗΣ ΣΜΙΓΟΠΕΛΑΓΗΣ ΛΑΟΓΡΑΦΙΑΣ ΤΟΥ ΝΟΤΟΥ, ΙΣΤΟΡΙΟΔΙΦΗ, ΓΙΑΤΡΟ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΗ

  ΒΡΑΒΕΥΜΕΝΟ –ΣΤΗ ΠΡΩΤΗ Γ. ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ- ΑΠΟ ΤΟ  ΣΥΛΛΟΓΟ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΩΝ ΕΛΑΦΟΝΗΣΟΥ 

ΓΙΑ ΤΗ ΣΠΑΝΙΑ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ, ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΑΦΟΝΗΣΟ ΚΑΙ ΤΗ Ν. ΕΛΛΑΔΑ (ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ  ΚΑΙ ΤΟ  2015)

ΚΑΙ 3ο  ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΩΝ ΕΛΑΦΟΝΗΣΟΥ
ΣΤΗΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ «Η ΕΛΑΦΟΝΗΣΟΣ»
ΜΕ ΤΗ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΗ 30 ΧΡΟΝΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΤΗΣ ΦΥΛΛΟΥ



12 Δεκεμβρίου 2014 · Τροποποιήθηκε

ΑΡΘΡΟ ΤΟΥ ΕΚΔΟΤΗ Της ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ ΤΖΩΡΤΖΗ  ΑΝΩΜΗΤΡΗ, ΣΤΟ ΠΡΩΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ  ΦΥΛΛΟ ΜΕ ΤΙΤΛΟ: «ΒΡΑΧΥ ΧΡΟΝΙΚΟ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΡΟΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΟ ΜΟΡΙΑ»
ΦΥΛΛΟ 1ο Νοέμβριος – Δεκέμβριος 1984, σελ 4,5
Βλέπε:  https://www.facebook.com/sepistimonwnelafonisou






http://www.vatika2000.com/.../ar8rografia%20tzwrtzh... 

ΣΥΝΤΟΜΗ ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΒΛΕΠΕ: http://www.vatika2000.com/ar8rografia%20tzwrtzh%20anwmhtrh/ar8rografia%20tzwrtzh%20anwmhtrh.html






ΤΟ ΕΞΩΦΥΛΛΟ  ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΤΟΥ ΤΖΩΡΤΖΗ  ΑΝΩΜΗΤΡΗ,1992: ΕΝΑΣ  ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΣΚΙΣΤΟΣ, ΒΑΤΙΚΙΩΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ.

-ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΣΠΑΝΙΟ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ  ΘΗΣΑΥΡΙΣΜΑ  ΓΙΑ ΤΟ ΣΜΙΓΟΠΕΛΑΓΟ ΝΟΤΟ

-ΑΦΙΕΡΩΝΕΤΑΙ ΣΤΗ ΜΝΗΜΗ ΤΗΣ ΣΥΖΥΓΟΥ ΤΟΥ, ΕΛΠΙΔΑΣ ΑΝΑΜΗΤΡΗ


-ΤΑ ΣΥΓΓΡΑΦΙΚΑ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ Ο ΤΖΩΡΤΖΗΣ ΤΑ ΠΡΟΣΕΦΕΡΕ ΣΤΟ ΓΗΡΟΚΟΜΕΙΟ ΤΗΣ ΝΕΑΠΟΛΕΩΣ







ΜΕΓΑΛΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟ ΤΖΩΡΤΖΗ ΑΝΩΜΗΤΡΗ
ΠΑΤΡΙΑΡΧΗ ΤΗΣ ΣΜΙΓΟΠΕΛΑΓΗΣ ΛΑΟΓΡΑΦΙΑΣ ΤΟΥ ΝΟΤΟΥ, ΙΣΤΟΡΙΟΔΙΦΗ, ΓΙΑΤΡΟ ΚΑΙ


ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΊΑ  

Περισσότερα, από τριακόσια κείμενα  του λαογραφικού, ιστορικού, αρχαιολογικού και 

γλωσσικού ενδιαφέροντος 

έχουν  δημοσιευτεί από τα τοπικά φύλλα: « ο Βατικιώτης», «τα Βάτικα», «Λακωνικόν 

Μέλλον», «Βατικιώτικη  

Λαογραφία», «Η Ελαφόνησος», «Τα Κυθηραϊκά», «η Κυθηραϊκή Δράσις», «τα Βελανιδιώτικα Νέα».




Πολλά κείμενα του έχουν, επίσης δημοσιευτεί από την Αθηναϊκή Τριμηνιαία Επιθεώρηση 

«Βιβλιοφιλία», καθώς και από

 το «Λακωνικόν  Ημερολόγιον» και από την «Αρέσκουσα» των εκδόσεων ιδιόμορφη.


Επίσης δημοσιεύματα του παρουσιάστηκαν από έντυπο της Κιμώλου.

  Ο Τζώρτζης  Ανωμήτρης ζωγραφίζει με ενάργεια τα παλιά Βάτικα. Ζωγραφίζει πρόσωπα και 

χαρακτήρες. Περιγράφει την 



ζωή που έσβησε και την ζωντανεύει ξανά με μια σπάνια λογοτεχνική δύναμη. Με τα κείμενά 

του έχει διασώσει μια 

ολόκληρη εποχή. Και όχι μόνο τα πράγματα, τα πρόσωπα, τις λέξεις, τους ανθρώπους, τους 

χαρακτήρες, τους πόνους 

και τις χαρές  αλλά και  τα συναισθήματα, τις στάσεις ζωής… 

 Όπως ο Όμηρος έτσι και ο Τζώρτζης  στην μικροκλίμακα των  Βατίκων έχει διασώσει  μια 

ολόκληρη εποχή.

Όπως  ο λαϊκός ζωγράφος Θεόφιλος έχει ζωγραφίσει , με την πένα αυτός, και με τα 

καταπληκτικά λαϊκά  χρώματα του 

λαϊκού λόγου, μια πανέμορφη και αυθεντική περίοδο των Βατίκων…


Επίσης ο Τζώρτζης Ανωμήτρης  διαθέτει ένα καταπληκτικό ιστορικό αρχείο και προσφέρει 

στους Βατικιώτες τακτικά 

έρευνες επιστημονικά τεκμηριωμένες που αφορούν  την ιστορία των Βατίκων. 


Η καταπληκτική γνώση της αρχαίας γλώσσας  αλλά και του βατικιώτικου λαϊκού ιδιώματος 

τον  έχει οδηγήσει στην 

μετάφραση της Οδύσσειας  με  ποιητική και  πραγματικά λαϊκή προσέγγιση.


Η  διερεύνηση των ομηρικών λέξεων στο βατικιώτικο λαϊκό ιδίωμα έχει αποδώσει πλούσιους 

καρπούς και πολύ 

συγκίνηση.

Η λογοτεχνική δεινότητα του Τζώρτζη Ανωμήτρη συνδυάζεται με μια πηγαία φιλοσοφική 

στάση που βοηθά τον 

αναγνώστη να συνειδητοποιεί  το «στίγμα»  του στο πέλαγος της σημερινής  ζωής. 


Η ανάγνωση των διηγημάτων του είναι απολαυστική και προσφέρει παιδεία στον χ

ειμαζόμενο πολιτιστικά  λαό  μας. 

http://www.elafonissos.gr/el/teyxi/2009.2.pdf 

ΜΕΓΑΛΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟ ΤΖΩΡΤΖΗ ΑΝΩΜΗΤΡΗ .....ΓΡΑΦΕΙ Ο ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ Π. ΚΟΥΝΤΟΥΡΗΣ

ΒΙΩΜΑΤΙΚΑ ΚΑΙ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

ΒΛΕΠΕ  ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ Η ΕΛΑΦΟΝΗΣΟΣ

http://www.elafonissos.gr/el/teyxi/2009.2.pdf

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ..........


12 Δεκεμβρίου 2014 στις 5:11 π.μ.



ΒΡΑΒΕΥΣΗ ΤΟΥ ΤΖΩΡΤΖΗ  ΑΝΩΜΗΤΡΗ

Από την Ομοσπονδία Βατικιώτικων Συλλόγων Λακώνων Αττικής το 2011
Η εκδήλωση συνεχίστηκε με τη βράβευση από την Ομοσπονδία του γιατρού, λαογράφου, ιστορικού μελετητή, Τζώρτζη Ανωμήτρη, για τον οποίο μίλησε ο συμπατριώτης μας δημοσιογράφος και λαογράφος, Τάκης Ψαρράκης, κάνοντας λόγο για έναν αλτρουιστή γιατρό και προικισμένο άνθρωπο των Γραμμάτων. Αναφέρθηκε στη συμβολή του στην Επιθεώρηση «Βατικιώτικη Λαογραφία» (1960-62) με σειρά κειμένων για την Προϊστορία των Βατίκων, στην παρουσίαση των Ομηρικών Λέξεων που απαντώνται και σήμερα στην περιοχή μας μέσα από την εφημερίδα «ΤΑ ΒΑΤΙΚΑ». «Είναι εκείνος», συνέχισε ο κ. Ψαρράκης, «που μέσα από τις σελίδες της ΒΙΒΛΙΟΦΙΛΙΑΣ μίλησε για την έλευση του Αγίου Πατέρα στα μέρη μας, γραφή σχεδόν συναξαριστική, ένα συγκαιρινό παραμύθι, γεμάτο θυμιάματα και μοσχοβολιές…». Για να αναφερθεί, μεταξύ άλλων, στη συνέχεια στην απόδοση από τον Τζώρτζη Ανωμήτρη της Οδύσσειας στα Νέα Ελληνικά.  Την τιμητική πλακέτα στον κ. Ανωμήτρη παρέδωσε ο κ. Μανώλης Αντωνάκος.

http://www.agiosnikolaos.net/index.php?option=com_content&task=view&id=404&Itemid=2




ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΩΝ ΕΛΑΦΟΝΗΣΟΥ
ΣΤΗΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ «Η ΕΛΑΦΟΝΗΣΟΣ»
ΜΕ ΤΗ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΗ 30 ΧΡΟΝΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΤΗΣ ΦΥΛΛΟΥ, βλέπε:http://sullogos-epistimonwn-elafonisos.blogspot.gr/p/30.html
Η ΠΡΩΤΗ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ (κάνετε κλικ στη φωτ αριστερά)
Σύλλογος Ελαφονησιωτών "ο Φιλόπατρις: Πρόεδρος(και Διευθυντής Σύνταξης της εφημερίδας), Μέντης Γρηγόρης του Σπυρίδωνος, Δικηγόρος - Συγγραφέας (αριστερά στη φωτογραφία της τηλεόρασης)

Εκδότης: Ανωμήτρης Τζώρτζης, Ιατρός, Λαογράφος, Ιστοριοδίφης 

Εκδοτικός Άθλος με διάρκεια, για ένα μικρό Ελληνικό Νησί
(και χωρίς καμιά κρατική στήριξη)
Αδιάλειπτη έκδοση:
Νοέμβριος – Δεκέμβριος 1984 έως Νοέμβριος – Δεκέμβριος 2014


Συνεχίζεται…




www.vatika2000.com/.../ar8rografia%20tzwrtzh%20anwmhtrh.html
·          

Η λογοτεχνική δεινότητα του Τζώρτζη Ανωμήτρη συνδυάζεται με μια πηγαία φιλοσοφική στάση που βοηθά τον αναγνώστη να συνειδητοποιεί το «στίγμα» του στο............




https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid...id...
·          
ΜΕΓΑΛΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟ ΤΖΩΡΤΖΗ ΑΝΩΜΗΤΡΗ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗ ΤΗΣ ΣΜΙΓΟΠΕΛΑΓΗΣ ΛΑΟΓΡΑΦΙΑΣ ΤΟΥ ΝΟΤΟΥ, ΙΣΤΟΡΙΟΔΙΦΗ, ΓΙΑΤΡΟ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΗ ..




spanos-editions.skroutzstore.gr/p.ANOMITRI-TZORTZI-ENAS-ANTHR...
·          
ΑΝΩΜΗΤΡΗ ΤΖΩΡΤΖΗ - ΕΝΑΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΣΚΙΣΤΟΣ! ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΛΑ. ΑΝΩΜΗΤΡΗ ΤΖΩΡΤΖΗ - ΕΝΑΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΣΚΙΣΤΟΣ! ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ



elafonisos.gov.gr/επικοινωνία/
·          
·          
Τζώρτζη Ανωμήτρη; Γιώργο Μέντη; Δρ. Κώστα Μέντη; Παναγιώτη Αρώνη; Δρ. Χρυσάνθη Γάλλου. και για τη διάθεση του φωτογραφικού υλικού, 




www.politeianet.gr/.../-idiomorfi-lakonikon-imerologion-2015-241393
o     
Τζώρτζη Ανωμήτρη «ΤΑΫΓΕΤΟΝ, ΠΕΝΤΕΔΑΚΤΥΛΟΝ, ΒΟΥΝΑ ΤΗΣ ΜΑΝΝΗΣ» Αναδρομή στη χαρτογραφική ιστορία του Ταϋγέτου Αντώνη Ι. Τάντουλου




Του Τζώρτζη Ανωμήτρη                

ΟΙ ΚΑΜΗΛΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΓΑΪΔΟΥΡΙΑ ΤΟΥ ΑΜΠΝΤΟΥΛΑΧ





03|01|2012 

Ο Ηνίοχος Μυρτίλος και το Μυρτωο πελαγος μεσα από την άχλυν της μυθολογίας   

                               Του Τζώρτζη Ανωμήτρη 

http://www.vatika2000.com/plirofories/arxeio%20eidhsewn/eidhseis%202012/1-2012/03.o%20hnioxos%20murtilos%2003-01-2012/o%20hnioxos%20murtilos.HTM

Ερευνώντας την ετυμολογία της ονομασίας, Μυρτώον, φέρνω στη θύμησή μου την εικόνα του λαγού που τρύπωσε στη δασωμένη μυρτιά, στο σημείο δηλαδή που χτίστηκε η μυκηναϊκή πόλη Βοιαί. Την πληροφορία αυτή διάσωσε ο Παυσανίας1, όπως την άκουσε ο ίδιος από διήγηση των κατοίκων των Βοιών όταν πέρασε από εκεί στα 172 μ.Χ.

Η αναφερόμενη μυρτιά δάσωνε σε έκταση στη συγκεκριμένη περιοχή της προϊστορικής αυτής θέσης των Βοιών και είναι λέξη ομόρριζη προς την ονομασία Μυρτώον.Το ανατολικό και στενόμακρο ποδάρι της Πελοποννήσου που ξεκορμίζει από τον μεγάλο βουνίσιο όγκο του Πάρνωνα προχωρεί σε μεγάλη έκταση μέσα στη θάλασσα, προς τα νοτιοανατολικά και απολήγει στη «Μαλέα άκρα» όπως ονομαζόταν στην αρχαιότητα η απόληξη αυτή, στον «ξυλοχάφτη»2 όπως λεγόταν ο Μαλέας στους Βυζαντινούς αιώνες ή όπως λέμε εμείς σήμερα, στον Καβομαλιά.Ο κάβος αυτός, «είναι ακρωτήριον υψηλόν, μεγαλοπρεπές και στρογγυλόν. Από το ακρωτήριον αυτό η ξηρά υψούται εις 790 μέτρα έως την κορυφή του βουνού. Ο Μαλέας έχει εντελώς καθαρά και κρεμαστά νερά.» 3Η γήινη αυτή προβολή μέσα στη θάλασσα είναι το σύνορο που έβαλε η φύση ανάμεσα στο Αιγαίο και στο Ιόνιο πέλαγος. Τα δύο αυτά μεγάλα σε έκταση πέλαγα του ελληνικού χώρου υποδιαιρούνται σε μικρότερα κατά τόπους πέλαγα, σε θάλασσες, σε κόλπους, σε όρμους, σε μικρά λιμανάκια και σε φουντάγια.4Από τους κρητομυκηναϊκούς αιώνες άλλα και παλιότερα, οι κάτοικοι των ελληνικών παραλίων είχαν μεγάλη φιλία με τη θάλασσα και αρμένιζαν με ακάτια, βάρκες, πλοιάρια, τριήρεις, πεντηκόντορους και ακόμα ένα πλήθος από πλεούμενα. Ήταν τόση η αγάπη τους για αυτή, ώστε με τη φτερακωμένη φαντασία τους τη στόλιζαν φραστικά με πλήθος από γλαφυρά επίθετα τα οποία αντλούσαν από τον αστέρευτο θησαυρό της ελληνικής γλώσσας. Της έδιναν ονομασίες, όπως: πολύρροος, γλαυκή, ευρυπόρος5, ερισμάραγδος6, αλιρρόθοος7, ψαμμαθώδης8, πολύφλοισβος, γαληνέη, ακύμαντος και ακόμα πλήθος από κοσμητικά επίθετα, όπως αυτά ανθούσαν στη φαντασία του ευαίσθητου αυτού λαού ο οποίος χρησιμοποιούσε τον χαριτωμένο ποιητικό λόγο για να εκφράσει τα συναισθήματά του «στων συναναστροφών την καθημερινή ομιλία», όπως λέει ένας μεγάλος της ποιητικής τέχνης Έλληνας.Ανάλογα, πάλι, με τις καιρικές καταστάσεις, όταν την έκαναν να αφρομανάει και να είναι απωθητική, άφιλη και αφιλόξενη για τους θαλασσομάχους και θαλασσόδερτους παραθαλάσσιους πληθυσμούς, οι ίδιοι θαλασσοπλόοι τη χαρακτήριζαν μειωτικά με ποιητικά επίθετα, ελάχιστα όμως κολακευτικά, όπως: «δυσυχής9, μαινόμενη, δειμαλέη10, αθέσφατος11, στονόεσσα12, θυελλοτόκος, παλινδίνητος13, βαρύγδουπος14 και τόσους ακόμα απαξιωτικούς χαρακτηρισμούς.Τα δύο μεγάλα πέλαγά τους, το Αιγαίο και το Ιόνιο, τα διάκριναν σε μικρότερα τα οποία είχαν τοπική σημασία και τους έδιναν ονομασίες παρμένες από την ανεξάντλητη ελληνική μυθολογία, σχετικές με θεούς και με ήρωες. Ένα από τα πέλαγα των υποδιαιρέσεων του Αιγαίου είναι και το αναφερόμενο Μυρτώον Πέλαγος, το οποίον έχει άμεση σχέση με τη χερσόνησο του Μαλέα αφού στις ανατολικές ακτές αυτής της χερσονήσου οριοθετεί η μυθολογία τα όρια του πελάγους αυτού καθώς και την ονομασία του. Έτσι έχει συμβεί με την Ικαρία και το Ικάριο Πέλαγος. Και εκεί ο μυθικός ήρωας, επειδή από τη ζεστασιά του ήλιου, έλειωσε το κερί που κρατούσε στέρεα τα φτερά της πτήσης στους βραχίονές του έπεσε στη θάλασσα και πνίγηκε. Το πέλαγος τότε πήρε την ονομασία του από τον ήρωα και είναι γνωστό μέχρι σήμερα ως Ικάριον Πέλαγος.Στην ανατολική πλευρά του γήινου αυτού συνόρου, της χερσονήσου του Μαλέα, απολήγει το νοτιοδυτικό τμήμα του Αιγαίου πελάγους. Στη δυτική πλευρά του, όπου ο κολπίζων όρμος των Βοιών, απολήγει το νοτιοανατολικό τμήμα του Ιονίου πελάγους. Μια νοητή γραμμή που αρχίζει από τη χερσόνησο αυτή περνάει από την ανατολική ακτογραμμή των Κυθήρων και Αντικυθήρων και τελειώνει στα δυτικά παράλια της Κρήτης. Ανατολικά της νοητής αυτής γραμμής βρίσκεται το Αιγαίο και δυτικά το Ιόνιο Πέλαγος.Για την έκταση που απλώνεται το Μυρτώον, παραθέτουμε απόσπασμα από το έργο του Στράβωνα.15«Από δε του Σουνίου μέχρι Πελοποννήσου το Μυρτώον εστί.»16Για την ονομασία του Μυρτώου δίνουμε απόσπασμα από το έργο του Αλέξ. Ραγκαβή17:«Μυρτώον Πέλαγος επώνυμον Μυρτίλου, ιπποκόμου του Οινομάου ον κατεπόντησεν ενταύθα ο Πέλοψ.»18Η ονομασία του Μυρτώου Πελάγους έχει βαθιά τις ρίζες της στον γοητευτικό κόσμο της μυθολογίας και είναι σχετική με ήρωες και με θεούς, πατέρες ή προπάτορες των ηρώων αυτών. Έτσι οι ονομασίες Αιγαίον, Ιόνιον, Μυρτώον, Ικάριον, προέρχονται από ονόματα ηρώων οι οποίοι είχαν προπατορική θεϊκή προέλευση. Άλλα ελληνικά πέλαγα έχουν πάρει την ονομασία τους από τοπικά στοιχεία, από γεωγραφικές οντότητες όπως, Κρητικόν Πέλαγος, Θράκιον ή Θρακικόν, Καρπάθιον, Παμφύλιον, Κιλίκιον κ.ά. Καθένα από τα πέλαγα αυτά πήρε την ιδιαίτερη ονομασία του επειδή απλώνεται στην παραλιακή έκταση κάθε μιας από τς αντίστοιχες περιοχές.Ο Πέλοπας, ο μυθικός ήρωας από τον οποίον πήρε την ονομασία της η Πελοπόννησος, έχει άμεση σχέση με την ονοματοδοσία του Μυρτώου πελάγους. Ήταν γιος του Τάνταλου, βασιλιά της νότιας Μ. Ασίας. Ο Τάνταλος ήταν γιος του Δία και της Πλουτώς η οποία ήταν κόρη του Κρόνου. Ήταν – ο Τάνταλος – πλούσιος και δυνατός βασιλιάς και ευνοούμενος του θεού. Σύμφωνα με άλλους αρχαίους συγγραφείς η μάνα του δεν ήταν η Πλουτώ άλλα μία από τις Πλειάδες, η Ταϋγέτη. Ήταν δηλαδή και από τους δύο γονείς απόγονος θεών.Σύμφωνα με τον Διόδωρο το Σικελιώτη19, τον Τάνταλο τον διώξανε από το βασίλειό του για τις ανομίες του. Πήρε το γιο του Πέλοπα και πήγαν στην Πελοπόννησο η οποία, μέχρι τότε, ήταν γνωστή με άλλες ονομασίες όπως, Απία, Πελασγία και Άργος.Όπως λέει η παράδοση: «Ως νεανίας μετέβη ο Πέλοψ εις Πίσαν της Ηλείας.»20Στην πόλη αυτή βασίλευε ο Οινόμαος, γιος του θεού Άρη και της Άρπινας, κόρης του θεοποιημένου ποταμού Ασωπού21. Είχε μια κόρη ο Οινόμαος, την Ιπποδάμεια, πάρα πολύ όμορφη. Εξ αιτίας της ομορφιάς της ήταν περιζήτητη νύφη.Όμως ο πατέρας της αρνιόταν επίμονα να την παντρέψει γιατί σύμφωνα με κάποιο χρησμό, αν πραγματοποιόταν αυτό, τότε θα τον σκότωνε ο γαμπρός του, ο σύζυγος δηλαδή της κόρης του. Τους υποψήφιους μνηστήρες δεν τους έδιωχνε αλλά τους έβανε όρο ότι για να κερδίσουν την κόρη του έπρεπε να περάσουν από μια δοκιμασία, από την οποία όμως ήταν σίγουρος ο θάνατός τους.Σύμφωνα με τον μύθο, για να αποφύγει τον γάμο «προκήρυξε ότι θα τη πάρει γυναίκα του εκείνος ο νέος που θα νικήσει τον ίδιο τον πατέρα της τον Οινόμαο σε αρματοδρομία»22Απαράβατος όρος ήταν να πάρει ο υποψήφιος μνηστήρας πάνω στο άρμα του την ίδια την Ιπποδάμεια. «Έτσι απασχολημένος μαζί της ήταν εύκολη λεία για τον πατέρα της».Ο Οινόμαος δεν φοβόταν ότι θα χάσει τον αγώνα γιατί ο πατέρας του, ο θεός Άρης, του είχε δωρίσει ακαταμάχητα όπλα και ακόμα δύο αθάνατα άλογα, «ταχύτερα και από τον άνεμο», δυο γοργοπόδαρες φοράδες «την Ψύλλα και την Άρπινα». Ανέβηκε στο άρμα ο Πέλοπας με την Ιπποδάμεια και σε άλλο ο Οινόμαος ο οποίος είχε ηνίοχο, αμαξηλάτη, έναν έμπειρο και χαρισματικό νέο, περίφημο για την ομορφιά του, τον Μυρτίλο.Είχε και αυτός θεϊκή καταγωγή. Ήταν γιος του Θεού Ερμή και της Κλεοβούλης, κόρης του Αιόλου, θεού των Ανέμων. Ήταν επιδέξιος αρματηλάτης ο Μυρτίλος. Πάντοτε έφτανε το προπορευόμενο άρμα με τον εκάστοτε μνηστήρα με την Ιπποδάμεια. Με τέχνη, με κατάλληλο χειρισμό, πλησίαζε πολύ κοντά στο άρμα του ζευγαριού και όπως ήταν απασχολημένος με την κοπέλα ο αρματηλάτης γαμπρός, τότε ο Οινόμαος σκότωνε με το θεϊκό κοντάρι του τον μνηστήρα. Κανείς μνηστήρας δεν είχε νικήσει μέχρι τότε τον Οινόμαο. Έτσι με αυτό τον τρόπο ο πατέρας της Ιπποδάμειας είχε στείλει στον κάτω κόσμο πολλά φημισμένα παλικάρια, που σύμφωνα με τον χρησμό αν κάποιο από αυτά νικούσε θα τον σκότωνε. Τα πτώματα τα έθαβε κοντά στον ιππόδρομο της Ολυμπίας και τα κεφάλια τους τα κάρφωνε πάνω από την πύλη του παλατιού του.Ο τελευταίος μνηστήρας ήταν ο Πέλοπας, γιος του Τάνταλου και εγγονός του Δία. Δείλιασε όταν είδε τα κεφάλι των μνηστήρων τοποθετημένα εκεί αλλά ο έρωτάς του για την κοπέλα ήταν πιο δυνατός από τον φόβο. Ήταν και αυτός ωραίο παλικάρι και τον ερωτεύτηκε η Ιπποδάμεια. Αποφάσισαν να γίνουν ζευγάρι στη ζωή. Για να πετύχουν τον σκοπό τους, να νικήσουν δηλαδή στην αρματοδρομία τον Οινόμαο, ανάμεσα Ηλεία και Κόρινθο, ζήτησαν τη βοήθεια του Μυρτίλου. Αυτός, πάλι, είχε ερωτευθεί την Ιπποδάμεια αλλά δεν τολμούσε να φανερώσει τον έρωτά του.Ο Πέλοπας του έταξε απίθανα πράγματα. Υποσχέθηκε να του δώσει, για τη βοήθειά του να νικήσει τον μέλλοντα πεθερό του, το μισό βασίλειο που θα κληρονομούσε από τον Οινόμαο. Ακόμα του έταξε το πιο παράδοξο και απίστευτο, ότι θα τον άφηνε για μια νύχτα να κοιμηθεί αγκαλιά με την Ιπποδάμεια.Ενθουσιάστηκε από την απρόσμενη και ελκυστική υπόσχεση ο Μυρτίλος. Αυλάκωσε όπως αστραπή το είναι του η έξαψη, η έντονη διέγερση παθών και συναισθημάτων και πριν αρχίσει ο αγώνας μεταξύ των δύο αρμάτων, άλλαξε και έκανε χαλαρές τις σφήνες που κρατούσαν σταθερούς τους τροχούς στα πλάγια του άρματος του Οινόμαου. Στην πορεία έφυγαν οι σφήνες, αποσπάστηκαν οι τροχοί, σερνόταν το άρμα, μπλέχτηκε στα χαλινάρια ο Οινόμαος και όπως κάλπαζαν οι θεϊκές φοράδες σερνόταν αυτός στο έδαφος μέχρι που σκοτώθηκε. Όμως πριν ξεψυχήσει πρόφτασε και καταράστηκε τον Μυρτίλο να χάσει και αυτός τη ζωή του από το χέρι του Πέλοπα.Μετά τη νίκη έφυγαν και οι τρεις πάνω στο άρμα. Στο δρόμο δίψασε η Ιπποδάμεια και έτρεξε ο Πέλοπας να βρει νερό να της φέρει να ξεδιψάσει. Τότε ο ερωτευμένος Μυρτίλος προσπάθησε να τη βιάσει. Όμως δεν τα κατάφερε γιατί στο μεταξύ επέστρεψε ο Πέλοπας με το νερό και αφού άκουσε τα συμβάντα από την Ιπποδάμεια κατέβασε από το άρμα τον Μυρτίλο και τον «κατεπόντισε στη θάλασσα» η οποία αρχίζει από τις ανατολικές ακτές της Χερσονήσου Μαλέα και η οποία είναι γνωστή μέχρι σήμερα ως Μυρτώον Πέλαγος.Στην αρχαιότητα ο μύθος αυτός είχε ευρύτατη διάδοση και πολλές είναι οι πηγές που δίνουν σχετικές πληροφορίες. Όμως αυτές οι πληροφορίες από πολλές πηγές κάνουν το μύθο να παρουσιάζεται με πολλές παραλλαγές. Εμείς με όσα γράψαμε πιο πάνω προσπαθήσαμε να προσεγγίσουμε την επικρατέστερη άποψη.Άλλη μυθική άποψη λέει ότι ο Μυρτίλος μεταβλήθηκε σε αστερισμό από τον θεό πατέρα του, τον Ερμή. Παράσταση του Μυρτίλου υπήρχε επί του αετώματος του ναού του Διός στην Ολυμπία κοντά στις φοράδες του άρματος του Οινόμαου.Παρά τη διάδοση σε ευρεία έκταση του μύθου για τον Μυρτίλο, από τον οποίο πήρε το ομώνυμο πέλαγος το όνομά του στην αρχαιότητα, δεν έχουμε ευρεία διάδοση του ποιητικού αυτού ονόματος. Έτσι στον θησαυρό της ελληνικής γλώσσας συναντούμε με το ίδιο όνομα τα πιο κάτω σημειούμενα ονόματα φυσικών προσώπων:· Μυρτίλος. Αρχαίος Έλληνας κωμικός συγγραφέας. Διασώθηκαν αποσπάσματα από το έργο του.· Μυρτίλος. Αθηναίος πολιτικός, γνωστός από την υπογραφή του στις πεντηκονταετείς σπονδές μεταξύ Αθηναίων και Σπαρτιατών κατά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο.· Μυρτίλος. Ο «επί του οίνου», ο κεραστής του βασιλιά Πύρρου ο οποίος εικονίζεται πάνω σε νόμισμα της Ηπείρου.· Μυρτίς, η= Λυρική ποιήτρια και αοιδός από τη Βοιωτία.· Μύρτις, ο= Τύραννος του Άργους.· Μύρτιον, το= το όνομα εταίρας η οποία αναφέρεται από τον Λουκιανό. 23· Μυρτάλη, η= ερωμένη του ποιητή Οράτιου. 24· Μυρτόεσσα, η= Αρκαδική νύμφη, κατώτερη θεότητα.Δίνουμε επίσης ονομασίες από ομόρριζες λέξεις προς το Μυρτίλος.· Μύρτος, η= η μυρτιά. Μύρτον, το= ο καρπός της μυρτιάς. Μύρτα, τα= υπολείμματα του διαρραγέντος παρθενικού υμένος. Μυρτοειδή, τα= οικογένεια φυτών. Μύρτιον, το= κωμόπολη της Θράκης στα παράλια της Προποντίδας. Μυρτίδια, τα= θέση στο νησί Κύθηρα. Μυρτιδιώτισσα, η= εικόνα της Παναγίας η οποία ευρέθη μέσα σε θάμνο μυρτιάς. Μυρτάτοι, οι= σώμα της βασιλικής φρουράς του Βυζαντίου τους τελευταίους αιώνες της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Μυρτέλαιον ή μυρτόλη, η= το αιθέριον έλαιον της μυρτιάς. Οι ονομασίες είναι περισσότερες αλλά περιοριζόμαστε στα δι’ ολίγων αναφερθέντα.Σχετικά με το ανθρωπονύμιο Μυρτίλος πιθανολογείται, από τους γλωσσολόγους, ότι έχει μικρασιάτικη προέλευση. Η λέξη μύρτος δια της λατινικής murtus, πέρασε και σε άλλες γλώσσες, όπως στη γαλλική myrte. Παρόμοια εκφέρεται και σε άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες, καθώς και στην αρμενική Murt και τσην περσική murd.Παρά τις προσπάθειές μας να προσεγγίσουμε στην ετυμολογία του ονόματος Μυρτίλος και από αυτό στην ονομασία, Μυρτώον, όπως γράφουμε στην αρχή του παρόντος, δεν καταφέραμε να έχουμε ικανοποιητική απάντηση.Στο λεξικό Μπαμπινιώτη αναφέρεται για τη λέξη μύρτος, η= η μυρτιά και τα εξ αυτής παράγωγα Μυρτίλος, Μυρτώον ότι είναι αβεβαίου ετύμου. Λέει:«Από τα ανθρωπονύμια Μυρσίλος, στη Λέσβο και από το χεττικό25 Mursitis, ενισχύεται η άποψη ότι αυτές οι λέξεις έχουν μικρασιατική καταγωγή»26Σχετικά με τη μυρτιά: Είναι γένος φυτών της τάξης των μυρτοειδών. Στην Ελλάδα και στις παραμεσογειακές χώρες είναι γνωστή η μύρτος η κοινή ή αλλιώς η μυρτιά ή σμυρτιά ή μουρτιά. Είναι θάμνος μακρόβιος και αρωματικός. Ανάλογα με το κλάδεμά του μπορεί να γίνει ολόκληρο δέντρο. Αν δεν κλαδευτεί γίνεται τεράστιος θάμνος, όπως αυτός που μέσα του κατέφυγε ο λαγός και από το θεϊκό αυτό σημάδι χτίστηκε στην περιοχή του θαμνώνα από μυρτιές η νέα πόλη, Βοιαί, σύμφωνα με αυτά που παραδίδει ο Παυσανίας.Ο καρπός της μυρτιάς λέγεται μύρτον, το. Είναι συνήθως μελανός στο χρώμα, γλυκός και στυφός στη γεύση και αρωματικός. Θάμνοι μυρτιάς υπάρχουν και με λευκό καρπό, διπλάσιο σε μέγεθος από τον μελανόχρωμο και περισσότερο εύχυμο. Τα κλαδιά της μυρτιάς χρησιμοποιούνται σήμερα για διακόσμηση. Στην αρχαιότητα πλέκανε στεφάνια μυρτιάς χρήσιμα για στεφάνωμα κατά τις εορτάσιμες ημέρες, στα συμπόσια, στις θυσίες, στους αθλητικούς αγώνες. Στην αγορά της Αθήνας υπήρχαν ιδιαίτερα διαμερίσματα αι μυρρίναι όπου πουλιόντουσαν στεφάνια από μυρτιά.Ήταν επίσης -η μυρτιά- αφιερωμένη στη θεά Αφροδίτη γι’ αυτό ονομαζόταν, θάμνος ιερά, και εθεωρείτο ως σύμβολο της παρθενίας.Δεν γνωρίζουμε, σύμφωνα με τα μέχρι σήμερα επιστημονικά δεδομένα, περισσότερα για τον Μυρτίλο ούτε για το Μυρτώο, όμως οι ονομασίες αποδίδονται ποιητικά με πρώτο συνθετικό το φυτό μυρτιά το οποίον ήταν σύμβολο της θεάς της ομορφιάς, της Αφροδίτης. Το θεϊκό αυτό φυτό λειτουργεί σαν σύμβολο υποβλητικά. Είναι ο ονοματοδότης μιας ύπαρξης που χάθηκε δια παντός, του Μυρτίλου. Από το γεγονός αυτό, όπως παραδίδεται από τη μυθολογία, ανακαλείται στη σκέψη η ματαιότητα των εγκοσμίων. Όμως με την ονομασία Μυρτώον θα διατηρείται στους αιώνες αθάνατο, το από τη μυρτιά προερχόμενο όνομα Μυρτίλος.Σημειώσεις1. Παυσανίου. «Ελλάδος Περιήγησις. Κορινθιακά - Λακωνικά» σελ. 420, Μετάφρ. Ν. Παπαχατζή. ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ 1976. 2. «Ξύλο» λεγόταν στους βυζαντινούς χρόνους το πλοίο, το καράβι, επειδή ήταν ξύλινο. Το επίθετο «χάφτης» προέρχεται από το αρχ. ελληνικό ρήμα, κάπτω = καταβροχθίζω, καταπίνω με λαιμαργία. Ο καβομαλιάς, λοιπόν, αλίμενος και αφιλόξενος με τις κακοκαιρίες κατάπινε, έχαφτε τα «ξύλα», τα ξύλινα σκάφη που είχαν την ατυχία να περνούν από εκεί όταν ήταν φουρτουνιασμένος. Έτσι σχηματίστηκε το επίθετο «ξυλοχάφτης». Αυτός που καταπίνει τα «ξύλα», τα ξύλινα πλοία. 3. Πελοπίδα Τσουκαλά, υποπλ. του Βασ. Ναυτικού, «Ο Πλοηγός της Ελλάδος», σελ 167. Εκδόσεις Φέξη, Αθήναι 1911. 4. Προσωρινό άραγμα σε παράκτιο σημείο, ανοιχτό σε ανέμους και θάλασσες. 5. Αυτός που έχει ευρείς πόρους, ευρέα περάσματα. Είναι λέξη ομηρική. 6. Πολυσμάραγδη, αυτή που έχει πολλά σμαράγδια. Λέξη ομηρική, από το επιτακτικό πρόθημα -έρι- και το ουσ. σμάραγδος. 7. Ο πληττόμενος ή προσβαλλόμενος από τον ρόθο (ρόγθο) των θαλάσ. κυμάτων. Λέξη ομηρική από το αλς = θάλασσα + ρόθος = το ορμητικό κύμα. 8. Αμμουδερός. Λέξη ομηρική. Ψάμμαθος, η= η άμμος της παραλίας 9. Κακόηχος. Λέξη ομηρική. Από το προτακτικό -δυς- = κακό, απεχθές + ήχος. Αντίθετο του -δυς- είναι το -ευ-. 10. Αυτός που προξενεί φόβο. Λέξη ομηρική. Δείμα, το = τρόμος, φόβος. 11. Τόσο πολύ μεγάλος, τεράστιος, πελώριος. Λέξ. Ομηρ. α-θεός-φημί. 12. Πλήρης στεναγμών. Σχετικά με τη θάλασσα, σημαίνει, όλο στεναγμούς, βουητά. Λέξη ομηρ. στένω = στενάζω, στόνος, ο = στεναγμός. 13. Αυτός που στριφογυρίζει. Λέξη ομηρική από το, πάλιν+ δινέω. 14. Αυτός που βροντάει δυνατά. Λέξη ομηρική από το βαρύς + (γ)δούπος. 15. Στράβων, ο = Περίφημος γεωγράφος από τον Πόντο. Ήκμασε κατά την Α΄ εκατονταετία π.Χ. 16. Στράβ. 323 17. Πολιτικός, διπλωμάτης καθηγητής της Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας, 1809-1892. 18. Αλεξ. Ραγκαβή, «Λεξικόν της Ελληνικής Αρχαιολογίας», τόμος Α΄ σελ. 702. Εκδόσεις Αν. Κωνσταντινίδης Αθήναι 1891. 19. Ιστοριογράφος από τη Σικελία. «Βιβλιοθήκη Ιστορική», (αποτελούμενη από 50 βιβλία) 20. Αλεξ. Ραγκαβή όπ. αν. τόμος Β΄ σελ. 954. 21. Ζαν Ρισπέν, «Μεγάλη Ελληνική Μυθολογία», τόμος Α΄ σελ 145, Εκδόσεις Φυτράκη, Αθήνα. 22. «Ελληνική Μυθολογία, οι Ήρωες». Τόμος 3ος , σελ. 234. Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1986. 23. Όνομα εταίρας κατά την αρχαιότητα. Λουκιανού Νεκρικοί Διάλογοι, ΧΧVII, 7. 24. Όνομα ερωμένης του Ρωμαίου ποιητή, Οράτιου. Ορατίου Ωδαί 1 33.14. 25. Οι Χετταίοι ήταν λαός προϊστορικός της Μ. Ασίας, στην περιοχή της σημερινής Καππαδοκίας. 26. Γεωρ. Μπαμπινιώτη. «Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας», Αθήνα 1988.
( Δημοσίευση Εφημερίδας ''ΤΑ ΒΑΤΙΚΑ'' φύλλο 304 - Δεκέμβριος 2011 )


ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ..........



Του Τζώρτζη Ανωμήτρη                Βιογραφικό & Αρθρογραφία

Στα βενετικά αρχεία σώζεται, σε χιλιάδες εγγράφων, άφθονο γραπτό υλικό το οποίον αφορά στις χώρες οι οποίες σε μια χρονική στιγμή βρέθηκαν κάτω από την κατοχή και τη διοίκηση της βενετικής Δημοκρατίας. Θα προσπαθήσουμε εδώ να δώσουμε πληροφορίες για τα κατεχόμενα από τους Βενετούς Βάτικα κατά τη διάρκεια της τριαντάχρονης κατοχής του Μοριά, 1685 - 1715, από τη Δημοκρατία αυτή της Αδριατικής.Με την απομάκρυνση των ηττημένων Τούρκων από τον ελληνικό Μοριά, οι νικητές Βενετοί ίδρυσαν το Βασίλειο του Μορέως, όπως ονόμασαν την κτήση τους αυτή και την οποία οργανώσανε με το δικό τους διοικητικό σύστημα σύμφωνα με τις πληροφορίες που παρέχουν τα έγγραφα, όπως αναφέρθηκε και τα οποία είναι εκθέσεις και επιστολές Γενικών Προνοητών1 της Πελοποννήσου οι οποίοι - Προνοητές - στέλνονταν εκεί από τη Βενετία ως ανώτατοι διοικητές της.Οι ανώτατοι αυτοί κρατικοί υπάλληλοι διαίρεσαν την κατακτημένη χώρα του Μοριά σε γαίες με τα σύνορά τους, σχεδίασαν διαγράμματα, κατάρτισαν κτηματολόγιο που περιείχε κτήματα, μύλους, οικοδομές, ιχθυοτροφεία, μεταλλεία και όσες άλλες πηγές οικονομίας τις οποίες θεωρούσαν χρήσιμες για τα συμφέροντα της πατρίδας τους αλλά και του Πελοποννησιακού λαού.Έχουμε δημοσιεύσει από τις στήλες του τοπικού Τύπου, από το «Βατικιώτη», «Τα Βάτικα», την «Ελαφόνησο» και από «Τα Βελανιδιώτικα Νέα» ειδήσεις με βάση ιστορικά δεδομένα για τη βενετοκρατία στα Βάτικα επειδή περιέχουν στοιχεία γνωριμίας με τον συγκεκριμένο αυτόν τόπο.Το χρονικό διάστημα της κατοχής του Μοριά από τους Βενετούς, 1685-1715 χαρακτηρίζεται από την ιστορία ως Β΄ βενετοκρατία, επειδή υπήρξε και πρώτη βενετοκρατία, όπως υπήρξε Α΄ και Β΄ τουρκοκρατία του Μοριά. Οι ξένοι καταχτητές, Τούρκοι και Βενετοί, ποτέ δε ήταν συμπαθείς στον Πελοποννησιακό λαό. Κοντά στα σχετικά οφέλη που είχε ο λαός αυτός από την οργάνωση της οικονομίας είχε και δυσάρεστες συνέπειες από την εκμετάλλευση και τη συμπεριφορά του κατακτητή, βασανιστική και εξοντωτική πολλές φορές. Στα χρόνια της Β΄ βενετοκρατίας μια τέτοια συμπεριφορά σε βάρος του λαού με σοβαρές συνέπειες ήταν ο θεσμός της υποχρεωτικής εργασίας, της αγγαρείας2 όπως είναι ευρύτερα γνωστή, και η οποία εφαρμόστηκε προς ωφέλειαν του κατακτητή, όπως τα οχυρωματικά έργα στο Μοριά.Επίσης άλλο αβάσταχτο βάρος στις πλάτες του ντόπιου πληθυσμού ήταν η συντήρηση του ιππικού των δραγόνων3. Για αυτά τα δύο, την υπερβολικά καταπονητική και εξαντλητική αγγαρεία των οχυρωματικών έργων καθώς και την ταπεινωτική και εξευτελιστική καταρράκωση της προσωπικότητας του ντόπιου πληθυσμού με την συντήρηση και τη συστέγαση δραγόνων μαζί τους.Οι Βενετοί είχαν επιβάλει καταναγκαστικά έργα σε όλη την Πελοπόννησο με αφορμή τα οχυρωματικά έργα της Κορίνθου για να ασφαλίσουν το Μοριά από τούρκικη εισβολή. Οι ακούσιοι εργάτες άνοιξαν χαντάκι βαθύ, μήκους πολλών χιλιομέτρων, έχτισαν κατά διαστήματα πύργους, έκαναν αναχώματα και όσα άλλα έργα χρειάζονταν για την οχύρωση. Η αγγαρεία αυτή ήταν δυσβάσταχτη. Ο αγγαρευόμενος και το επίτακτο καματερό και φορτηγό ζώον του, που ήταν χρήσιμο για την καλλιέργεια των χωραφιών και τη μεταφορά φορτίου, ήταν υποχρεωμένος να ξεμακρύνει από την εστία του το φθινόπωρο, κάτω από δυσμενείς καιρικές συνθήκες για να φτάσει και να αναλάβει σκληρή εργασία στα οχυρωματικά έργα της Κορίνθου. Ήταν κατάλληλη εποχή το φθινόπωρο με τις βροχές του για το σκάψιμο του χαντακιού. Οι Βενετοί βλέπουνε ότι παρά τη συνθήκη του Κάρλοβιτς4 οι Τούρκοι θα κήρυχναν πάλι πόλεμο εναντίον τους για την ανάκτηση του Μοριά, όπως και έγινε, πραγματοποιήθηκε στα 1715 και νομιμοποιήθηκε η κατάκτηση στα 1718 με τη συνθήκη του Πασάροβιτς5. Έτσι ξαναγίνηκε πάλι ο Μοριάς τουρκικός και διατηρήθηκε μέχρι την ελληνική επανάσταση του 1821.Σύμφωνα λοιπόν με τα Βενετικά Αρχεία όσοι από τους κατοίκους υποχρεώθηκαν να εργαστούν στα καταναγκαστικά έργα της Κορίνθου, δεινοπάθησαν, πέρασαν πολλές κακουχίες και βάσανα. Οι κάτοικοι των Βελανιδίων, του Αγίου Νικολάου, της Καστανιάς, του Λαχίου, αγροτικών, αραιοκατοικημένων περιοχών που ακόμα δεν είχαν σχηματιστεί ως οικισμοί με αστική φυσιογνωμία - όπως διαμορφώθηκαν πριν από την επανάσταση του 1821- αλλά και οι άτυχοι κάτοικοι των οικισμών των Βατίκων με αστική υπόσταση, του Φαρακλού, του Τζερεφοχωριού, του Μεσοχωριού και του Αγίου Θεοδώρου, είχαν βλαπτικές περιπέτειες στο παλίνδρομο ταξίδι τους. Εκτός από τη στέρηση εργατικών χεριών, στον τόπο της μόνιμης διαμονής τους και την μη χρησιμοποίηση των επίτακτων ζώων για την καλλιέργεια της γης, κυρίως την εποχή της σποράς, βρίσκονταν αντιμέτωποι με κακοκαιρίες, βροχές, κρύο, κουραστική και εξαντλητική εργασία, λιτή διαβίωση,ασθένειες ή ακόμα και θάνατος.6Σε γραπτές πηγές που έχουν δημοσιευτεί αλλά και σε ανέκδοτες υπάρχουν πληροφορίες για την υποχρέωση των κατοίκων των Βατίκων να συντηρούν δραγόνους (dragoni) με δικά τους έξοδα για πολλούς μήνες του χρόνου καθώς και τον σταυλισμό και τα έξοδα τροφής για τα άλογά τους.Στο Αρχείο Grimani7 υπάρχουν δύο φάκελοι με καταλόγους στους οποίους σημειώνονται ο αριθμός των δραγόνων τους οποίους κάθε χωριό στη Λακωνία ήταν υποχρεωμένο να συντηρεί τους ίδιους και μαζί να σταυλίζει και τα άλογα των στρατιωτών αυτών. Δίνουμε στοιχεία από το δεύτερο φάκελο, σχετικά με τους δραγόνους του territorio8 της Μονεμβασίας όπου και οι δραγόνοι των Βατίκων οι οποίοι εγκαταστάθηκαν σε βάρος του ντόπιου πληθυσμού στους αναφερθέντες αστικούς οικισμούς της περιοχής όπως πιο πάνω γράφουμε. Κοντά σε αυτούς δίνουμε αριθμό δραγόνων κατανεμημένων στα άλλα χωριά του territorio της Μονεμβασίας. Αφήσαμε όπως έχουν τα ανορθογραφημένα και τη σχετική ασυνταξία.« f.35r. Εν έτει 1698. Εν μηνή Ιανουαρίου 14. Εις ΜΟΝΕΜβασίαν.Κατά την ορδήνιαν9 του υψηλοτάτου αφεντικού γγενεράλε10 Γρημάνη εκάμαμε το κομπάρτο11 του τεριτόριο του δηκού μας όλον τον χορίον.Χορίο Βάτηκα12, Φαρακλό και Τζερεφοχόρι… σπίτια 206 ανθρόπους 13Χορίο Μισοχόρι και Άγιος Θεόδωρος σπίτια 89 ανθρόπους 5Χορίο Κουλέντια σπίτια 40 ανθρόπους 2Χορίο Λιρά13… σπίτια 73 ανθρόπους 5Χορίο Βελιές… σπίτια 24 ανθρόπους 1½Χορίο Άγιος Νικόλαος σπίτια 80 ανθρόπους 5Χορίο Φηνήκι σπίτια 51 ανθρόπους 3½Χορίο Σηκιά σπίτια 128ανθρόπους7½Χορίο Καταβόθρα σπίτια 25 ανθρόπους1 ½Χορίο Μολάους σπίτια 111 ανθρόπους 6½Χορίο Μπεζάνη σπίτια 42 ανθρόπους 3Χορίο Βλαχιότη σπίτια 26 ανθρόπους 1 ½Χορίο Γούβες σπίτια 33 ανθρόπους 2Χορίο Απηδέας σπίτια 44 ανθρόπους 3Χορίο Νιάτα σπίτια 30 ανθρόπους 2Χορίο Κρεμαστή σπίτια 269 ανθρόπους 18ανθρόπους80»Και στη συνέχεια στον ίδιο κατάλογο αναφέρονται τα εξής:«Την ημέρα 24 Ιανουαρίου, με το Νέο Βενετικό Ημερολόγιο, ΜονεμασίαΠαρουσιάστηκε ο κατάλογος αυτής της περιοχής από τον Χατζή Βασίλη,Παύλο Χριστογιάννη και Κώστα Ρεϊτη […] Συνδίκους14 του έτους αυτού αυτού του φρουρίου και από άλλους Γέροντες15 των χωριών Βάτικα, Μισοχώρι κ.λ.π.,κ.λ.π.»Στην πηγή που ερευνήσαμε είναι δημοσιευμένος και άλλος κατάλογος του έτους, 1699 με κατανομή δραγόνων στα χωριά του territorio Μονεμβασίας. Δεν τον αναδημοσιεύουμε επειδή λίγο διαφέρει από τον προηγούμενο. Αυτός - ο δεύτερος κατάλογος - υπογράφεται από τον «καπετάνιο της ορδινάτζας της Μονεμβασίας»16.Οι βασανιστικές αγγαρείες δεν τελειώνουν εδώ. Γράψαμε για δύο από τις περισσότερο εξουθενωτικές για τον ντόπιο πληθυσμό παράλληλα με αυτές, πλήθος μικρότερης σημασίας, θα παρουσιαστούνε σε άλλο δημοσίευμά μας.Για τους κατοίκους των Βατίκων γράφει σε συντομία, την ίδια εποχή, 1687, σε αναφορά του προς την κρατική διοίκηση, στη Βενετία, ο σύνδικος καταστιχωτής Μαρίνος Μικέλ17. Προηγουμένως μιλάει επαινετικά για τους κατοίκους της Μονεμβασίας. Για τους κατοίκους των Βοιών λέει:«Μεταξύ αυτών, (των Μονεμβασιωτών), οι άλλοι της ίδιας επαρχίας, εκείνοι στα Βάτικα, κώμη μπροστά, (αντικριστά) του Τσιρίγου είναι θαρραλέοι και πολύ καλοί χειριστές των όπλων»18. Για την γεωργική και κτηνοτροφική παραγωγή του τόπου, όλης δηλαδή της περιοχής του territorio Μονεμβασίας όπου και τα Βάτικα δίνει στοιχεία η ίδια η έκθεση του Μαρίνου Μικέλ. Σε μετάφραση λέει:«Η παραγωγή αυτών των επαρχιών συνίσταται σε κρασί, λάδι, σε όλων των ειδών τα σιτηρά (στάρι, κριθάρι, βρόμη κ.ά.). Το σιτάρι σε μεγάλη ποσότητα. Μπαμπάκι (bambaggia), καλαμπόκι, τα οποία στην πεδιάδα του Έλους είναι σε αφθονία… Επίσης, τυρί, μαλλί, δέρματα, μικρά ζώα (αρνιά, κατσίκια) και βοδινά. Κερί και μέλι, βελανίδια, σύκα, πρινοκόκκι, αρωματικά φυτά από τα καλύτερα που υπάρχουν στο Βασίλειο του Μορέως.»Νομίσματα βενετσιάνικα που κυκλοφορούσαν στην Πελοπόννησο, μεταξύ άλλων, ήταν τα χρυσά δοκάτα19 και τα λεόντεια (leoni)20, τα οποία είχαν μεγάλη ζήτηση. Αναφερόμαστε στα λεόντεια (leoni) επειδή από την ονομασία αυτού του νομίσματος προέρχεται το πολύ γνωστό στα Βάτικα επίθετο Λιονής. Τα leoni, τα μεταλλικά αυτά νομίσματα είχαν στη μια όψη τους παράσταση λεονταριού, προσωποποίηση της δύναμης της Βενετικής Δημοκρατίας. Από χρυσά βενετικά νομίσματα, επίσης, προέρχεται και το παρωνύμιο Τσίκνης το οποίο έχει ένα κλάδος της οικογένειας Σταθάκη, στα Βάτικα. Το Τσίκνης προέρχεται από το τσεκίνι, νόμισμα της Βενετίας χρυσό. Δήλωνε τον πλούσιο άνθρωπο που είχε χρηματική περιουσία σε χρυσάφι και ήταν πολύ επαινετική η προσαγόρευση αυτή.Από την ίδια πηγή αντλούμε και τα σχετικά με το γεωργικό σκαπτικό εργαλείο τσάπα (Zappa). Με την Zappa σκάβανε την γεωργήσιμη γη στα Βάτικα, όπως και σε όλο το territorio Μονεμβασίας, αλλά και σε ολόκληρο το Μοριά. Τις τσάπες τις έφερναν από τη Βενετία μαζί με άλλα τεχνουργήματα χρήσιμα για τις καθημερινές ανάγκες του ανθρώπου. Η λέξη zappa είναι ιταλική και από αυτή το ρήμα zappare (τσαπάρε)=σκάπτω και η μετοχή zappatore (τσαπατόρε) ή zappadore (τσαπαντόρε)=ο σκαφτιάς.Στην έκθεση του ΜαρίνουΜικέλ παραδίνεται, επίσης, ο όρος Zappada (Τσαπάδα). Αναφέρεται από τον Ιωάννη Matiazzi (Ματιάτσι) και σημαίνει, σαν μέτρο, την έκταση αμπελιού που μπορούσε να σκαφτεί στο διάστημα μιας ημέρας από ένα άντρα και ήταν ίσον προς 266 βενετσιάνικα πόδια. Η zappada ήταν μέτρο σκαψίματος αμπελιού μόνο. Δεν ίσχυε για καμιά άλλη γεωργική εργασία. Οι Zappatori, οι Βατικιώτες σκαφτιάδες των αμπελιών διατηρούσαν στον τόπο αυτό ακμαία αμπελοκαλλιέργεια και επαρκή την παραγωγή κρασιού στην περιοχή των Βατίκων, όπως θα παρουσιάσουμε σε εργασία μας.Κατά το τέλος του ΙΖ΄ αι. η Πελοπόννησος είχε διαιρεθεί σε εφτά διοικητικά τμήματα. Ένα από αυτά ήταν το διοικητικό τμήμα της "Μονεμβασίας με έδρα ταύτην την πόλιν, εις ο υπήγοντο η περιοχή του Μιστρά και του Έλους." Ακόμα στην «Έκθεση» αναφέρονται και πρόσφυγες Αθηναίοι και Στερεοελλαδίτες, στο Μοριά. Οικογενειακά ονόματα προσφύγων Αθηναίων διαπιστώνεται να φέρουν σήμερα κάτοικοι των Βατίκων απόγονοι των Αθηναίων εκείνων προσφύγων του ΙΖ΄ αι.Η φυσιογνωμία των Βατίκων κατά το τέλος του ΙΖ΄ αι. όπου τοποθετούνται όσα γράφτηκαν πιο πάνω δεν ήταν όπως έχει διαμορφωθεί σήμερα. Αστικοί οικισμοί, ομαδική κατοίκηση στον ίδιο τόπο με την ανάπτυξη κωμών ή χωριών ήταν μόνο τέσσερες: το Φαρακλό, με τον μικρό αλλά αυτοτελή οικισμό Τζερεφοχώρι, από το οποίο προέρχονται οι σημερινοί απόγονοι Τζερεφοί και το Μεσοχώρι με το μικρό και αυτοτελή οικισμό, τον Άγιο Θεόδωρο. Αυτοί ήταν οι αστικοί οικισμοί των Βατίκων. Στην έκταση της υπαίθρου δεν είχαν ακόμα διαμορφωθεί οι υπόλοιποι ως συγκροτημένες οικιστικές μονάδες όπως είναι σήμερα. Ήταν αραιοκατοικημένοι χώροι που αλλού ονομάζονταν Καλύβια, αλλού Ζευγολατεία ή έπαιρναν την ονομασία του τόπου που υπήρχαν τα κτίσματα.Σχετικά με τον πληθυσμό των αστικών σχηματισμών των Βατίκων δίνουμε πληροφορίες από την απογραφή του Francesco Grimani προνοητή του Βασιλείου του Μωρέος ο οποίος έγινε στα 1700. Στον πίνακα που ακολουθεί αναφέρονται οι περιοχές του τεριτόριο της Μονεμβασίας. Εδώ δημοσιεύουμε όσα στοιχεία είναι σχετικά με τα Βάτικα.Σχετικά με τις ονομασίες των οικισμών των Βατίκων υπάρχει κάποια ασάφεια. Δίνουμε ερμηνεία από εργασία του Βασίλη Παναγιωτόπουλου «Στην περιοχή του territorio Μονεμβασίας, όπου βρίσκονται τα χωριά Φαρακλό, Βάτικα και Ζερεφοχώρι έχουμε ένα ιδιότυπο οικιστικό σύστημα που χαρακτηρίζεται από διάσπαρτους οικισμούς, που άλλοτε εμφανίζονται με το συνολικό όνομα Βάτικα και άλλοτε με τα ιδιαίτερα ονόματά τους. Ακολουθώντας πιστά την πηγή μου διατήρησα την ενότητα του οικισμού Φαρακλό.»Τα σχετικά με τη βενετοκρατία στα Βάτικα δεν εξαντλούνται με όσα έχουμε δημοσιεύσει μέχρι σήμερα. Τα στοιχεία αυτά γίνονται ερέθισμα να ερευνηθούν οι υπάρχουσες πηγές. Αλλά από αυτές, πολύ ενδιαφέρουσα, είναι το αρχείο του Βενετού προβλεπτή Antonio Nanni. Αποτελείται από πλήθος χειρογράφων, εκθέσεων και επιστολών του προβλεπτή προς τη Βενετική Δημοκρατία. Το αρχείο αγοράστηκε και έγινε κτήμα της Εθνικής Βιβλιοθήκης στην Αθήνα. Η εντρύφηση στον γνωστικό αυτό χώρο θα ρίξει φως σε πολλά ερωτήματα.Σημειώσεις1. Ο ανώτατος Διοικητής της Πελοποννήσου. Λεγόταν και προβλεπτής.2. Η καταναγκαστική εργασία. Λέξη περσική αρχαία - άγγαρος= ο έφιππος ταχυδρόμος. Οι άγγαροι, οι βασιλικοί ταχυδρόμοι είχαν το δικαίωμα να απαιτούν στην πορεία τους υποχρεωτική εργασία στους σταθμούς που έκαναν για τη μεταφορά διαταγών,. Με τη μορφή αυτή θεσμοποιήθηκε στην Αίγυπτο, στη Ρώμη και στο Βυζάντιο.3. Έφιππος πολεμιστής του παρελθόντος. Η λέξη προέρχεται από το λατινικό draco και αυτό από το αρχ. Ελλ. Δράκων, ο.4. Συνθήκη μεταξύ Αυστρίας και Τουρκίας, στα 1699. Αποτελεί διπλωματικό ορόσημο στην ιστορία της ανατολ. Ευρώπης και αναδεικνύει την Αυστρία ως δεσπόζουσα δύναμη και μαζί την έναρξη παρακμής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.5. Συνθήκη μεταξύ Αυστρίας-Βενετίας και Τουρκίας. Μετα τον Τουρκοβενετικό πόλεμο, 1714-1718, η ηττημένη Βενετία έχασε την Πελοπόννησο η οποία έπεσε στα χέρια των Τούρκων. Νομιμοποιήθηκε η κατοχή της με την συνθήκη του Πασάροβιτς, στα 1718. Διάρκεσε η κατοχή αυτή μέχρι την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης του 1821.6. Σπ. Λάμπρου. ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΜΕΛΕΤΗΜΑΤΑ, Έκθεση Μαρίνου Μικέλ, Αθήναι 1884.7. Βασίλ. Παναγιωτόπουλου Πληθυσμός και οικισμοί Πελοποννήσου 13ος - 18ος αι. Αθήναι 1987.8. Τμήμα Επαρχίας, territorio9. Διαταγή, προσταγή. Λέξη ιταλ. Ordine από το ρήμα ordinare= διατάζω, προστάζω10. Στρατηγός. Λέξη ιταλική. Generale11. Αναλογία, διανομή. Λέξη βενετσιάνικη comparto.12. Γενική ονομασία για όλη την περιοχή των Βατίκων. Βασ. Παναγιωτόπουλος όπ.άν.13. Η σωστή γραφή είναι Λυρά. Είναι γραμμένο με -ι- επειδή στην ιταλική γλώσσα δεν είναι σε χρήση το -y- γκρεκ14. Sindici= οι εκλεγμένοι εκπρόσωποι των αστικών κοινοτήτων15. Οι προεστοί των χωριών. Λέξη ιταλική, vecchiardi16. ΛΑΚΩΝΙΚΑΙ ΣΠΟΥΔΑΙ,ΤΟΜΟΣ 13ος, Αθήναι 199617. Σύνδικοι καταστιχωτές18. Σπ. Λάμπρου, Ιστορικά - Μελετήματα όπ. αν.19. Χρυσά νομίσματα της Βενετίας και άλλων χωρών της Ευρώπης. Κυκλοφορούσαν από τον 12ο - 18ο αι.20. Νόμισμα βενετσιάνικο. Στη μια όψη είχε παράσταση λεονταριού, σύμβολον της δύναμης της Βενετίας.21. Βασίλη Παναγιωτόπουλου «Πληθυσμός και οικισμοί…» όπ. άν.Διορθώσεις λαθών του φύλλου 304, Δεκέμβριος 2011.Σελίδα 2 στήλη 2 σειρά 3, να διορθωθεί: ανθρωπωνύμιο και όχι ανθρωπονύμιο> > > 19 > > > >> > 3 > 24 > ρόθ ος > (ρόγθος)

( Δημοσίευση Εφημερίδας ''ΤΑ ΒΑΤΙΚΑ'' φύλλο 306 - Φεβρουάριος 2012 )







Του Τζώρτζη Ανωμήτρη 

 Ο Ιάκωβος Ρίζος Ραγκαβής από επιφανή Φαναριώτικη οικογένεια 


προερχόµενος, γεννήθηκε στην Πόλη στα 1779 και πέθανε στην Αθήνα στα


 1855. Σπούδασε σε ευρωπαϊκά πανεπιστήµια και γύρισε στην Πόλη σοφός.

Τιµήθηκε µε ένα από τα ανώτατα αξιώµατα των παραδουνάβιων ηγεµονιών εκείνο του µεγάλου ποστέλνικου, αντίστοιχο του υπουργού των εξωτερικών και έγινε µεγάλος ποστέλνικος της Βλαχίας. Ενωρίς µυήθηκε στα της Φιλικής Εταιρείας. Με την έκρηξη της επανάστασης του 21 κατέφυγε στην Οδησσό. Ήρθε στην ελευθερωµένη Ελλάδα όταν ήταν κυβερνήτης της χώρας ο Ι. Καποδίστριας και έµεινε εδώ µέχρι το τέλος της ζωής του.Ασχολήθηκε µε τα γράµµατα µε σηµαντική προσφορά στον τοµέα αυτόν. Εκτός των άλλων εργασιών του συνέγραψε τρίτοµο έργο τα «Ελληνικά», «ήτοι περιγραφή γεωγραφική, ιστορική, αρχαιολογική και στατιστική της αρχαίας και νέας Ελλάδος». Το έργο αυτό εκδόθηκε στα 1853.Από το Β΄ τόµο του έργου αυτού αναδηµοσιεύουµε στοιχεία που αφορούν στο δήµο Βοιών. Από έρευνά µας σε γραπτές πηγές διαπιστώσαµε ότι ορισµένα από τα στοιχεία αυτά είναι σύµφωνα µε στατιστικές έρευνες που έκαµε το ελληνικό κράτος όπως η απογραφή του πληθυσµού του έτους 1851 και αναφέρεται αριθµητικά ο πληθυσµός των Βατίκων που ανερχόταν σε 2939 άτοµα.Ακόµα είναι φανερό ότι οι πληροφορίες που δίνει για τους δήµους της επαρχίας Επιδαύρου Λιµηράς προέρχονται από στατιστικές µετρήσεις της εποχής εκείνης: «Επαρχία Επιδαύρου Λιµηράς. Δήµοι: Ασωπού,Μονεµβασίας, Βοιών, Έλους και Ζάρακος. Η επαρχία περιέχει κατά το 1851 κατοίκους 13497».Πράγµατι, οι πέντε αυτοί δήµοι σχηµατίστηκαν µε το Βασιλικό Διάταγµα 27-11(9-12) 1840 Περί συγχωνεύσεως των δήµων από τους προϋπάρχοντας 9 δήµους της ιδίας επαρχίας µεταξύ των οποίων συµπεριλαµβάνονταν και οι δήµοι: 1) Διλιµενίας, 2) Μαλέου, 3)Κυφάντων και 4) Ακριών οι οποίοι είχαν σχηµατιστεί σύµφωνα µε το ΦΕΚ αριθ. 80 της 28/12/1836. Έτσι οι 9 δήµοι της επαρχίας συγχωνεύτηκαν σε 5. Άλλα πάλι στοιχεία που περιλαµβάνονται στα «Ελληνικά» του Ραγκαβή, όπως τα πιο κάτω δηµοσιευόµενα, δεν καταφέραµε να τα συνατήσουµε σε γραπτές πηγές, όπως για παράδειγµα η ύπαρξη δηµοτικού σχολείου Β΄ τάξεως στη Νεάπολη.Στον πίνακα που ακολουθεί και αναφέρεται στο δήµο Βοιών σηµειώνονται µέσα σε έξι στήλες τα εξής στοιχεία. Η χρονική απόσταση καθενός από τους οικισµούς από την έδρα του δήµου, τη Νεάπολη. Στην πρώτη στήλη σηµειώνονται οι ώρες και στη δεύτερη τα λεπτά της ώρας. Στην τρίτη στήλη, µε κέντρο τη Νεάπολη, σηµειώνεται η θέση καθενός οικισµού στο χώρο σε σχέση µε τα τέσσερα σηµεία του ορίζοντα. Στην τέταρτη αναγράφονται οι ονοµασίες των οικισµών που αποτελούσαν το δήµο. Στην πέµπτη στήλη καταχωρίζεται ο αριθµός των σπιτιών καθενός οικισµού και στην έκτη σηµειώνεται, αντίστοιχα, το σύνολο των κατοίκων αριθµητικά.Στη συνέχεια δίνονται πληροφορίες για τοπικά γεωργικά προϊόντα, για τρεχούµενα νερά και λίµνες, για φυσικά λιµάνια και για δάση. Επίσης δίνονται πληροφορίες για την ύπαρξη δηµοτικού σχολείου, υγειονοµικού σταθµού και συµβολαιογραφείου στη Νεάπολη καθώς και για τη λειτουργία υγειονοµικού φυλακείου στην Ελαφόνησο.Στον πίνακα δεν αναγράφεται ο πληθυσµός του οικισµού Παραδείσι καθώς και της Ελαφονήσου, κατοικηµένες περιοχές, όπως είναι γνωστό από άλλες γραπτές πηγές. Με τον πληθυσµό και των δύο αυτών περιοχών ο συνολικός πληθυσµός των Βοιών έφτανε πάνω από 3000 κατοίκους.Αναδηµοσιεύουµε τον πίνακα από τα «Ελληνικά» του Ι. Ραγκαβή. «Δήµος Βοιών Πληθυσµός 2939 Προϊόντα του δήµου. Δηµητριακοί καρποί, βαµβάκιον, κροµµύδια, σύκα, έλαιον, οίνος, λεµόνια, πορτοκάλια, µήλα, απίδια, αµύγδαλα, καρύδια. 2 ρεύµα τα µικρά, 2 λίµναι µικραί, 3 λιµένες, 4 δάση.Έτι δε 1 σχολείον δηµοτικόν Β΄ τάξεως και σταθµός υγειονοµικός και συµβολαιογραφείον εις Νεάπολιν, και φυλακείον υγειονοµικόν εις Ελαφόνησον» Το µεταξύ δύο τόπων διάστηµα µετριόταν µε το χρόνο, µε τις ώρες και τα δευτερόλεπτα, όσο δηλαδή χρόνο έκανε ένας πεζολάτης να πάει από ένα τόπο σε άλλο. Ο χρόνος, σαν µονάδα µέτρησης αποστάσεων, χρησιµοποιήθηκε µέχρι τα τέλη του ΙΘ΄αι. Όχι µόνο ο απλός άνθρωπος χρησιµοποιούσε το χρόνο για µέτρηση αποστάσεων αλλά και το ίδιο το κράτος µε τις αρµόδιες υπηρεσίες του.Ακόµα και οι στρατιωτικές υπηρεσίες µε το χρόνο τις µετρούσαν. Κάθε πρωτεύσουσα δήµου, επαρχίας καινοµού ήταν σταθερά σηµεία χρονικής µέτρησης αποστάσεων. Για παράδειγµα αρχίζοντας από την πρωτεύουσα των Βοιών, τη Νεάπολη προς την πρωτεύουσα του γειτονικού δήµου την Μονεµβασία η χρονική απόσταση µεταξύ τους ήταν διαδροµή έξι ωρών. Έτσι µετριόταν ανάµεσα σε έδρες δήµων και επαρχιών µέχρι τη Σπάρτη, την πρωτεύουσα του νοµού. Με τον ίδιο τρόπο µετρούσαν την απόσταση µέχρι την Αθήνα. Αυτό γινόταν για όλη την Ελλάδα.Μαρτυρείται αυτό από πολλές πηγές µια από τις οποίες είναι και ο «Νέος χωρογραφικός πίναξ» του Ιω. Νουχάκη1, αξιωµατικού του στρατού στο υπουργείο των στρατιωτικών. Το βιβλίο αυτό περιέχει και τον «πίνακα Ι της εις ώρας σχετικής απ’ αλλήλων αποστάσεως των πρωτευουσών των Επαρχιών του Βασιλείου της Ελλάδος». Το χιλιόµετρο ως µονάδα µέτρησης αποστάσεων χρησιµοποιήθηκε κυρίως από τον Κ΄ αι. Σαν όρος είναι αντιδάνειο από ευρωπαϊκές γλώσσες, γαλλικά kilometer, α γ γ λ ι κ ά kilomerte. Η λέξη µαρτυρείται από το 1821.- Η Νεάπολη στα 1851 σύµφωνα και µε την επίσηµη απογραφή πληθυσµού είχε 396 κατοίκους. Στην απογραφή του 1861 είχε 601 κατοίκους2. Αυτό δείχνει µετεγκατάσταση πληθυσµών από τα ορεινά χωριά και την ύπαιθρο των Βατίκων στη νέα πόλη, τη νέα πρωτεύουσα του δήµου Βοιών.- Η ονοµασία, Βαλανιδιά, για τον γνωστό οικισµό των Βοιών αναφέρεται λανθασµένα στον πίνακα. Σε γραπτά κείµενα της εποχής του Αγώνα του 21 αναφέρεται ως Βελανίδια.- Το Παραδείσι στα 1851 φέρεται,σύµφωνα µε τον πίνακα, ως «ολιγοκατοίκητος τόπος» Ο απογραφέας του πληθυσµού δεν πήγε στο Παραδείσι αλλα αυθαίρε τα σηµείωσε τις δυο πιο πάνω αναγραφόµενες λέξεις. Δεν ήτα «ολιγο κατοίκητος τόπος», αφού στην απογραφή του 1889 το Παραδείσι φέρεται να έχει 127 κατοίκους3. Επίσης µαρτυρικό στοιχείο είναι ότι η µονή της Παναγίας Παραδεισιώτισσας στα 1851 ήταν σε λειτουργία και δεν είχε διαλυθεί µε το Β.Δ. του 1836, όπως έχουµε γράψει στο παρελθόν από τις στήλες της εφηµερίδας.- Το ίδιο συνέβη και µε την Ελαφόνησο. Στην απογραφή πληθυσµού που έκαµε ο Καποδίστριας στα 1828, καθώς και η Γαλλική Επιστηµονική Αποστολή στα 1829-1830, το νησί φέρεται να είχε 17 οικογένειες. Με ένα αριθµητικό συντελεστή 4,5 όπως είχε ορίσει η Γαλλική Αποστολή4 για όσες οικογένειες των οποίων τα µέλη δεν είχαν καταµετρηθεί, πολλαπλασιαζόµενος ο συντελεστής αυτός επί τον αριθµό των οικογενειών έβγαινε ο αριθµός των µελών και συνολικά ο πληθυσµός κάθε οικισµού. Το αυτό συνέβη µε τα Βελανίδια και τον Άγιο Νικόλαο. Και εκεί αναφέρεται ο αριθµός των οικογενειών αλλά δεν αναφέρεται ο αριθµός των µελών και συνολικά των κατοίκων. Με το συντελεστή 4,5 πολλαπλασιαζόµενον επί τον αριθµό των οικογενειών βρίσκουµε τον πληθυσµό των οικισµών.- Σχετικά µε τα αγροτικά προϊόντα των Βατίκων, όπως σηµειώνονται στον πίνακα ξεχωρίζουµε το µπαµπάκι που η καλλιέργειά του γινόταν σε όλα τα χωριά του δήµου. Είχε ποσοτική απόδοση και διακρινόταν για την ποιότητά του. Πληροφορίες παίρνουµε από γραπτή πηγή:«Εις τα χωρία ταύτα των Βατίκων εισήχθη τους χρόνους τού τους βαµβάκιον ξένον του οποίου ο σπόρος είναι πράσινος και τρίγωνος, δίδει καρπόν ασυγκρίτως περισσότερον από το εγνωσµένον εν Ελλάδι βαµβάκι. Η ρίζα του γίνεται δένδρον. Κλαδευόµενον κατ’ έτος παρετήρησαν ότι αι τρεις βαµβακιές, κατ’ έτος σπειρόµενον, δίδει µιαν οκαν βαµβάκι.»5 Η καλλιέργεια του είδους αυτού του βαµβακιού συνεχιζόταν στα Βάτικα µέχρι τον Β' παγκόσµιο πόλεµο.- Ακόµα αναφερόµαστε σε ένα είδος χώµατος που σήµερα έπρεπε να προκαλέσει το επιστηµονικό ενδιαφέρον για τη σύστασή του και την πιθανή χρήση του. Το χρώµα αυτό το γνωρίζουµε από γραπτή πηγή: «Εις δε τα Βελανίδια µόνον, υπάρχει χώµα επιτήδειον εις βαφήν.»6 - Στον πίνακα δεν αναφέρεται η καλλιέργεια της µουριάς, η µεταξοσκωληκοτροφία και η παραγωγή µεταξιού, όπως είναι γνωστό από άλλες γραπτές πηγές. Δεν αναφέρεται επίσης η µελισσοτροφία και η κτηνοτροφία που βρισκόντουσαν σε µεγάλη ανάπτυξη σε ολόκληρη την περιοχή του δήµου Βοιών.- Το αναφερόµενο δηµοτικό σχολείο Β΄ τάξεως στη Νεάπολη είναι πιθανότατατο πρώτο δηµοτικό σχολείο που λειτούργησε κατά την οθωνική περίοδο, το µοναδικό σε όλο τον δήµο. Λίγο αργότερα µαρτυρείται και δεύτερο δηµοτικό σχολείο, πολύ πιθανόν στο Φαρακλό, επειδή το χωριό αυτό λίγο ενωρίτερα ήταν πρωτεύουσα του δήµου Μαλεού. Στα δύο αυτά σχολεία φοιτούσαν 110 µαθητές και 2 µαθήτριες. Μαθήµατα παρέδιδαν δύο δάσκαλοι και καµία δασκάλα7. Ένας από του πρώτους δασκάλους που διορίστηκε στο νεοϊδρυθέν σχολείο των Βοιών ήταν ο Γεώργιος Σαβόιας8.- Ο υγειονοµικός σταθµός ήταν οργανωµένη υγειονοµική υπηρεσία που είχε την έδρα της στη Νεάπολη και αποστολή της ήταν η προφύλαξη της χώρας από λοιµώδη νοσήµατατα οποία θα µπορούσαν να µεταδοθούν από µολυσµένα πληρώµατα καραβιών που αγκυροβολούσαν στο λιµάνι των Βοιών.- Το συµβολαιογραφείο στη Νεάπολη το οποίον αναφέρεται από τον Ι. Ραγκαβή λειτουργούσε από τα 1845 µε συµβολαιογράφο τον Πολυχρόνη Γεωρ. Τζέτζο, Κυθήριο. Στα 1849 το συµβολαιογραφείο αυτό µεταβιβάστηκε στον Ιω. Φορτουνόπουλο, γαµπρό επ’ αδελφή, του Πολυχρόνη Τζέτζου.- Η υγειονοµική υπηρεσία φαίνεται ότι ήταν καλά οργανωµένη στα Βάτικα γιατί εκτός από τον υγειονοµικό σταθµό εκεί είχε ιδρυθεί και λειτουργούσε υγειονοµικό φυλακείο και στην Ελαφόνησο. Οι δυο αυτές δηµόσιες υπηρεσίες είχαν στόχο την προφύλαξη από λοιµώδη νοσήµατα από τα πληρώµατα σκαφών τα οποία έβρισκαν καταφύγιο από ενάντιους ανέµους, αλλά και άραζαν εκεί για εµποριοναυτιλιακούς λόγους, όπως θα παρουσιάσουµε στο δηµοσίευµά µας.- Στον δηµοσιευόµενο πίνακα του 1851 διαπιστώνεται αστικοποίηση, συγκέντρωση του αγροτικού πληθυσµού της υπαίθρου των Βοιών στους υπάρχοντες οικισµούς. Η σύγκριση των δυο πινάκων απογραφής πληθυσµού, α) του πίνακα της Γαλλικής επιστηµονικής αποστολής ο οποίος στη συνέχεια δηµοσιεύεται και β) του πίνακα του Ι. Ραγκαβή οδηγούν σε αυτό τοσυµπέρασµα. Δίνουµε τον πίνακα της στατιστικής και πληθυσµιακής έρευνας των Γάλλων στα 1829-1830 9.Στον πίνακα αυτόν για τα Βελανίδια και τον Άγιο Νικόλαο αναγράφεται ο αριθµός των οικογενειών αλλά δεν σηµειώνεται ο αριθµός των κατοίκων. Δεν αναγράφονται επίσης στην απογραφή του Καποδίστρια. Βρίσκουµε τον αριθµό των κατοίκων στους δυο αυτούς οικισµούς πολλαπλασιάζοντας το συντελεστή 4,5 επί τον αριθµό των οικογενειών.Επίσης στην γαλλική απογραφή δεν αναφέρονται πληθυσµιακά στοιχεία για την Καστανιά. Όµως για τον οικισµό αυτόν έχουµε στοιχεία από την απογραφή Καποδίστρια: «Καστανιά, χωρίδριον µικρόν ορεινόν και περιεχόµενον εις τα όρια του χωρίου Φαρακλόν… Ευρίσκονται οικογένειαι χριστιανικαί 18» 10. Δεν δίνει επίσης, η στατιστική µέτρηση τον αριθµό των κατοίκων στο Παραδείσι. Πραγµατοποιήθηκε αυτό σε µεταγενέστερες απογραφές.Από τη σύγκριση των δυο πινάκων εξάγεται ότι ο πληθυσµός των Βοιών κατά τη διάρκεια της υπερεικοσαετίας, 1828-1851 διπλασιάστηκε. Ακόµα θεωρήθηκε ανάγκη η κοινωνική συνάφεια και έτσι οργανώθηκαν µικρές αστικές κοινωνίες µέσα στις οποίες διαµορφώθηκε και εξελίχθηκε ο κοινωνικός βίος και ακολούθησε η ποιοτική άνοδος της ζωής.Ο πίνακας του Ιακ. Ραγκαβή είναι ένας σταθµός στην ιστορία των στατιστικών ερευνών. Οι πληροφορίες που δίνει βοηθούν πολύ στην έρευνα της περιοχής. Είναι σηµείο αναφοράς, στοιχείο συνδετικό ανάµεσα στον µετεπαναστατικό κόσµο που δίνει ανεπαρκείς πληροφορίες για δηµοτικά ενδιαφέροντα και πολλές φορές τις παραλείπει και αυτές και ανάµεσα, επίσης, στον κόσµο που ακολουθεί. Είναι περισσότερο οργανωµένος και δίνει περισσότερες και ενδιαφέρουσες πληροφορίες, για δηµοτικά πράγµατα και στατιστικά πληθυσµιακά ενδιαφέροντα.Σηµειώσεις 1. Ιωάννου Εµµ. Νουχάκη «Νέος χωρογραφικός πίναξ», συνταχθείς και εκδοθείς εγκρίσει του Υπουργείου των Στρατιωτικών εν Αθήναις εκ του Τυπογραφείου Βλαστού Βαρβαρρήγου. 1885 2. Μιχ. Χουλιαράκης: «Πληθυσµική εξέλιξις της Ελλάδος» Αθήναι 1974 Τόµος Α΄. 3. > > > > Α+Α ΙΙ µέ ρος. 4. Bozy de Saint-Vincent. “Expedition Scientifique de la Moree” Paris 1834 5. Ελένης Δ. Μπελιά. «Στατιστικά στοιχεία της επαρχίας Επιδαύρου Λιµηράς κατά το έτος 1828» 6. > > > > 7.Υπουργείον Εσωτερικών. «Πληθυσµός της Ελλάδος εν έτει 1870» 8. Εφηµερίς των Φιλοµαθών 9. Bozy de Saint-Vincent. “Expedition …” ως άνω. 10. Ελένης Δ. Μπελιά. «Στατιστικά στοιχεία…» ως άνω.



( Δημοσίευση Εφημερίδας ''ΤΑ ΒΑΤΙΚΑ'' φύλλο 301 - Σεπτέμβριος 2011 ) 



ΘΕΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΒΟΙΩΝ

Οι θεότητες οι οποίες λατρεύτηκαν από τους κατοίκους των αρχαίων Βοιών είναι γνωστές από περιηγητικές αναφορές, φιλολογικές πηγές, αρχαιολογικά ευρήματα, όπως αρχιτεκτονικά μέλη, αγάλματα, ενεπίγραφες πλάκες, ανάγλυφες πάνω σε μάρμαρο αντρικές ή γυναικείες μορφές, καθώς και από νομίσματα με απεικόνιση θεϊκής μορφής στη μια όψη και στην άλλη την επιγραφή ΒΟΙΑΤΩΝ.Ανασκαφική επιστημονική έρευνα από την αρχαιολογική υπηρεσία, δεν έχει γίνει ακόμα, ούτε στη θέση όπου οι αρχαίες Βοιές, ούτε σε παρακείμενες σε αυτές και όχι μικρής σημασίας περιοχές. Δεν έχει γίνει, επίσης, παρόμοια έρευνα ούτε σε γνωστές μυκηναϊκού ενδιαφέροντος θέσεις, στις οποίες, άκοπα και αδάπανα σχεδόν, μπορεί να γίνει προσέγγιση σε θησαυρούς της μυκηναϊκής περιόδου.Περιοριζόμαστε λοιπόν να αναφερθούμε σε τυχαία αρχαιολογικά ευρήματα που ήρθαν στο φως από εκσκαφικές εργασίες, οι οποίες εκτελέστηκαν από ιδιώτες στην προσπάθεια να ανοίξουν θεμέλια για ανέγερση οικιών. Η πρώτη γραπτή νεοελληνική μαρτυρία για την ύπαρξη αρχαίων ευρημάτων εκεί που, όπως παραδίδεται από τον Παυσανία, είχε χτιστεί στην αρχαιότητα η πόλη των Βοιών, προέρχεται από τον Κωνσταντίνο Νικολ. Παπαμιχαλόπουλο1. Γράφει:«Ανεγειρομένης της πόλεως των βοιών από 40 ήδη ετών, ανεσκάφη σαν πολλά μέχρι τούδε άξια λόγου μνημεία αρχαία, περίων ουδείς ουδέποτε εφρόντισεν, ουτ’ αυτή η Αρχαιολογική Εταιρεία. Ταύτα συνίστανται εις κίονας, ενεπιγράφους πλάκας και αγάλματα λεπτής, κατά την ασθενή περίτατοι αύτα κρίσιν μου, και επιμελημένης εξεργασίας. Μη δυνάμενος ενταύθα δι’ έλλειψιν χώρου να καταχωρήσω περιγραφήν τινών εξ αυτών και αντίγραφα επιγραφών επιφυλάσσομαι να πράξω τούτο άλλοτε.»2Όπως πληροφορεί ο Παπαμιχαλόπουλος, οι εκσκαφές είχαν αρχίσει «από 40 ετών». Τότε, λίγο μετά την επανάσταση του 1821, με το δημοσίευμα από το φύλλο Εφημερίδος της Κυβερνήσεως υπ. αρ. 80 (παράρτημα) της 25/12/1836 σχηματίστηκαν στην Ελλάδα οι δήμοι. Στα 1836 λοιπόν σχηματίστηκαν στις Βοιές δύο δήμοι, α) του Μαλέου με πρωτεύουσα «το Φαρακλό και χωριά το Μισοχώρι, την Καστανιά και την Ελαφόνησο» και β) των Βοιών με πρωτεύουσα «το Λάχιον και χωριά τον Άγιο Νικόλαο και τα Βελανίδια».Αργότερα, στα 1840, με το Β.Δ. της 27/11/1840 έγινε συγχώνευση των δήμων και έτσι οι δυο αναφερθέντες δήμοι έγιναν ένας ο οποίος αποτελέστηκε από όλα τα χωριά με πρωτεύουσα την Πεζούλα, που άρχισε να χτίζεται εκεί όπου είχαν χτιστεί οι αρχαίες Βοιές, και ονομάστηκε Βοιαί. Αργότερα πήρε την ονομασία νέα-πόλη (νεάπολις).Από τις εκσκαφικές εργασίες στη νέα πρωτεύουσα του δήμου ήρθαν στο φως ενδιαφέροντα αρχαιολογικά ευρήματα για τα οποία δε θα γίνει εδώ λόγος. Επίσης ήρθαν στο φως νομίσματα των Βοιών των αυτοκρατορικών χρόνων3 κομμένα στην αρχαία αυτή πόλη. Και όπως γράφει ένας ερευνητής:«Εκεί που ευρίσκονται αρχαία νομίσματα και όπου μέσα σε αυτά και σπάνια μεγάλης αξίας, εκεί οι πόλεις αυταί εσημείωσαν ακμή στο εμπόριο. Είναι οι παραθαλάσσιες πόλεις της Πελοποννήσου και των νησιών.»4 Σχετικά με αυτά τα νομίσματα δίνουμε πληροφορίες από το Σπουδαστήριο της Αρχαιολογικής Σχολής της Αθήνας. Σε σημείωμα που έχουμε στα χέρια μας αναφέρεται: «Από τις ανασκαφές στις Βοιές ήρθε στο φως κάποιος αριθμός νομισμάτων, κυρίως χαλκών, οπωσδήποτε των ρωμαϊκών χρόνων, που φέρουν την επιγραφή ΒΟΙΑΤΩΝ. Στα έγκοιλα των νομισμάτων παριστάνονται οι μορφές του Ποσειδώνα, ή της Αρτέμιδας, ή της Ίσιδας, ή του Έρωτα. Γνωρίζουμε ότι είναι των ρωμαϊκών χρόνων από τα Ισιδοφόρα νομίσματα, επειδή η Ίσιδα λατρεύτηκε ήδη από τους αυτοκρατορικούς χρόνους ή των Αντωνίνων.5 Η Ίσιδα έπαιξε πιλοτικό ρόλο για τη χρονολόγηση.»Επί Αντωνίνου του Ευσεβούς, ρωμαίου αυτοκράτορα (138-161 μ.Χ.) κόπηκαν στις Βοιές νομίσματα χάλκινα. Από εκσκαφή για οικοδόμηση σπιτιού στη Νεάπολη βρέθηκε ενεπίγραφη βάση με αφιέρωμα στον αυτοκράτορα αυτόν με την επιγραφή: «προς τιμήν Αντωνίνου Ευεργέτου Σωτήρος»6Μετά την υποταγή της Ελλάδος στους Ρωμαίους (146 π.Χ.) και επί αυτοκράτορος Αυγούστου οι περιοικίδες της Σπάρτης, πόλεις της Λακωνικής, αποτελέσανε ημιανεξάρτητη συμπολιτεία, το «Κοινόν των Λακεδαιμονίων» που αργότερα μετονομάστηκε σε «Κοινόν των Ελευθερολακώνων». Οι Βοιές κατά τη χρονική αυτή περίοδο ήταν αυτόνομη πόλη και ήταν ελεύθερη να κόβει δικά της νομίσματα. Βρέθηκαν επίσης, νομίσματα και στο Παλιόκαστρο. Στα 1902 οι Trakez και Hasluck, φέρανε στο φως αρχαιολογικά ευρήματα, όπως αγγεία, νομίσματα και άλλα ευρήματα.7Χάλκινα νομίσματα, όπως φανερώνουν οι νομισματικοί τύποι των πόλεων Βοιών, Ασωπού, Λας και Γυθείου εξακολούθησαν να κόπτονται μέχρι των χρόνων του αυτοκράτορα Σεπτίμιου Σεβήρου, ιδρυτή της ομώνυμης δυναστείας, μέχρι τις αρχές του 3ου αι. μ.Χ.8Δύο νομίσματα των Βοιών, χάλκινα, με παράσταση θεότητας και την επιγραφή ΒΟΙΑΤΩΝ, παρουσιάζει σε εργασία του ο Νικ. Παπαχατζής.9 Στο ένα νόμισμα παρίσταται η θεά Ίσιδα, η οποία κρατάει με το δεξί χέρι σείστρο και φαίνεται η επιγραφή ΒΟΙΑΤΩΝ.Η Ίσιδα ήταν αιγυπτιακή θεότητα. Μετά το Μέγα Αλέξανδρο διαδόθηκε στην Ελλάδα και στη Ρώμη συγχεομένη με τη λατρεία πολλών άλλων θεοτήτων εγχωριίων. Λατρευόταν και ως ιαματική θεότητα και στο Ασκληπιείο της Επιδαύρου λατρευόταν μαζί με τον Ασκληπιό σε ένα μεγαλοπρεπές υπόγειο και άδυτο ιερό.Η Ίσιδα, όπως και στην Κόρινθο όπου, κατ’ εξοχήν, λατρευόταν περισσότερο από τις άλλες πόλεις της Πελοποννήσου, έτσι και στις Βοιές απήλαυνε και εδώ ιδιαίτερης τιμής αφού ήταν παραλιακή πόλη με ναυτιλιακή δραστηριότητα. Στη θεά αποδιδόταν η ιδιότητα της «κυρίας της θαλάσσης», καθώς και η επωνυμία «Ίσις η πελαγία».Σα θαλασσία θεότητα, επίσης, εθεωρεί το εφευρέτης των ιστίων, άρχουσα των ανέμων και σώζουσα από τρικυμίες. Ακόμα δε και στην ηθική τάξη, ως θεσμοφόρος, προστάτης του γάμου, της πολιτικής τάξης και ιδίως των μυστηρίων».10Στο άλλο νόμισμα εικονίζεται ο Ποσειδώνας και επίσης η επιγραφή ΒΟΙΑΤΩΝ. Άγαλμα του θεού αυτού, παρόμοιο με το του νομίσματος, είδε ο Παυσανίας και στο Γύθειο.11 Παρίστανε τον Ποσειδώνα γαιήοχο να κρατάει στο αριστερό χέρι τρίαινα και στο δεξί δελφίνι.Με τον γαιήοχο Ποσειδώνα να κρατάει στο αριστερό χέρι τρίαινα και στο δεξί δελφίνι, όπως ακριβώς ο Ποσειδώνας του Γυθείου, υπήρχε όμοιο άγαλμα του θεού αυτού και στις Βοιές. Ο Παυσανίας γράφει ότι το είδε στην περιοχή λίγο πριν από το Μαλέα, «στην υπό το ακρωτήριον Μαλέας θάλασσαν όπου λιμάνι ονομαζόμενον Νύμφαιον, όπου υπάρχει άγαλμα ορθίου Ποσειδώνος και μια σπηλιά κοντά στη θάλασσα και μέσα πηγή γλυκού νερού. Πολλοί άνθρωποι ζουν γύρω.»12 Την παράσταση αυτή του Ποσειδώνα γνωρίζουμε, εκτός από την πληροφορία του Παυσανία, από το προαναφερθέν νόμισμα των ΒΟΙΑΤΩΝ οι οποίοι τιμούσαν αυτή τη θεότητα.Για νομίσματα που βρέθηκαν στις Βοιές με παράσταση της Αρτέμιδος, του Ασκληπιού, του Ποσειδώνα, του Ερμή, της Ίσιδας και του Έρωτα, ενδιαφέροντα στοιχεία περιλαμβάνονται στο BSA 1907-1908. Σχετικά με τις θεότητες που λατρεύτηκαν και τιμήθηκαν στις Βοιές αντλούμε στοιχεία από πηγές όπως στην αρχή αυτού του γραφτού σημειώνονται.Η Άρτεμις ήταν η θεά που προστάτευε τις Βοιές. Ο μύθος που διηγήθηκαν οι Βοιάτες και τον οποίο λιγόλογα διασώζει στο έργο του ο Παυσανίας, δίνει το ιστορικό της ίδρυσης της πόλης των Βοιών στη θέση της μυρτιάς όπου τρύπωσε ο λαγός, σύμφωνα με το χρησμό ότι την υπόδειξη για τη θέση αυτή θα την έκανε η Άρτεμις. Για το χρέος τους αυτό οι κάτοικοι την ονομάσανε «Σώτηρα».Η Άρτεμις ήταν αγροτική θεότητα, προστάτης της γεωργικής εργασίας, θεά του κυνηγιού. Η περιοχή των Βοιών ήταν τόπος δασώδης, κατάφυτος και μέχρι την εποχή μας υπήρχαν δασικά υπερύψηλα δέντρα, όπως για παράδειγμα το δάσος από βελανιδιές των Βελανιδίων, μάρτυρες πυκνής δασικής ύλης όπου διαβιούσαν ποικίλα θηράματα.Ο Αρτεμίδωρος μας παραδίδει για την Άρτεμη: «Κυνηγοίς δε μάλιστα συμφέρει δια την Αγροτέραν και αλίευσιν δια την Λιμνάτιδα.» Ο Ποσειδώνας αναφέρεται ως τιμωμένη θεότητα στις Βοιές. Το άγαλμά του στην περιοχή που σήμερα ονομάζεται Αγία Μαρίνα καθώς είπαμε πιο πάνω, όπως παραδίδεται και από τον Παυσανία, άλλα και το νόμισματων Βοιατών με παράστασή του είναι αναμφισβήτητες μαρτυρίες για τη λατρεία του γαιήοχου Ποσειδώνα στις αρχαίες Βοιές.Τα δυο χαρακτηριστικά εμβλήματα αυτής της θεότητας είναι η τρίαινα και το δελφίνι. Με το χτύπημα της τρίαινας έκανε να αναβλύζουν πηγές από τους βράχους, ακόμα τράνταζε τη γη και της άνοιγε ρωγμές, ανατάραζε τα κύματα της θάλασσας και όταν θύμωνε έκανε μεγάλες καταστροφές. Του είχαν προσδώσει πολλά επίθετα όπως: κυανοχαί της, γαιήοχος, ευρυκρείων, άναξ, ενάλιος, ευρυθαλάσσιος, κύριος όλων των θαλασσίων θεοτήτων. Τα δώματά του βρίΟ Απόλλωνας, όπως λέει ο Παυσανίας, λατρευόταν στις Βοιές όπου και είχε προς τιμήν του ιδρυθεί ναός του θεού αυτού: «Στην αγορά των Βοιών υπάρχει ναός του Απόλλωνα.» Η λατρεία του θεού αυτού στις Βοιές πρέπει να συνεκτιμηθεί με τη λατρεία του Απόλλωνα στο Υπερτελέα τον, ιερό του Απόλλωνα στον Ασωπό κοντά στο Φοινίκι, «το οποίο στους ρωμαϊκούς αυτοκρατορικούς χρόνους ήταν το θρησκευτικό κέντρο της Ελευθερολακωνικής ομοσπονδίας», μέλος της οποίας ήταν και η πόλη των Βοιών. Η λατρεία του Απόλλωνα στις Βοιές μαρτυρείται ακόμα από παράστασή του σε νόμισμα με την επιγραφή ΒΟΙΑΤΩΝ το οποίο είχε κοπεί στην πόλη των Βοιών.Ο Ασκληπιός ήταν ιαματικός θεός. Ο Όμηρος, όπως και ο Πίνδαρος τον αναφέρουν ως ήρωα μόνο και ως άριστο γιατρό. Αργότερα εθεωρεί το θεός και είχε ιερά το πλείστον εις υγιεινά μέρη, έξω από πόλεις μέσα σε άλση και κοντά σε πηγές οι οποίες εθεωρούν το ιαματικές, όπως συνέβαινε με το ιερό στις Βοιές. Τα Ασκληπιεία ιδρύθηκαν για πρώτη φορά τον 4ο αι. π.Χ. Ο θεός παρίσταται με συμπαθή, γλυκιά όψη και κρατάει στο χέρι του ραβδί, γύρω από το οποίο είναι τυλιγμένο φίδι. Συνοδεύεται συνηθέστατα από την κόρη του Υγεία. Λατρεύτηκε και στις Βοιές ως θεός της Υγείας. Προς τιμήν του οι κάτοικοι της πόλης αυτής ίδρυσαν ναό, όπως παραδίδεται από τον Παυσανία: «Στην αγορά των Βοιατών υπάρχει ναός του Ασκληπιού.»Σήμερα στην τοπική αρχαιολογική συλλογή φυλάσσεται μικρό κεφάλι από αγαλμάτιο του Ασκληπιού. Επίσης, σε κοντινή απόσταση από τις Βοιές, που σήμερα μπορούμε κατά προσέγγιση να προσδιορίσουμε τη θέση του, είδε ο Παυσανίας ένα φημισμένο ιερό του Ασκληπιού και της Υγείας. Λέει: «Ιερόν Ασκληπιού και της Υγείας εστίν ουκ αφανές.» Για το ιερό αυτό και τη σημασία του ως θεραπευτήριον, με όσα στοιχεία έχουμε αποθησαυρίσει, θα αναφερθούμε εκτενέστερα σε υστερότεροχρόνο. Ο ναός του Ασκληπιού στις Βοιές και το ιερόν το φημισμένον, κοντά σε αυτές, ήταν δύο ιεροί χώροι του θεού αυτού μέσα στα πενήντα δύο συνολικά ιερά του Ασκληπιού σε όλη την Πελοπόννησο.Η Υγεία, κόρη του Ασκληπιού και ιαματική θεότητα, συλλατρευόταν με τον πατέρα της τον Ασκληπιό, όπως σε ιερό πλησίον των Βοιών. Σε αγάλματα παρίσταται ως νέα και ωραία και κρατάει στο ένα χέρι φιάλη, στην οποία υπάρχει μέσα τροφή του φιδιού που πάντα τη συνοδεύει. Το φίδι ήταν και είναι το έμβλημα της ιατρικής. Η Υγεία λατρεύτηκε ιδιαίτερα στην Κόρινθο (Παυσαν. 2,4,6) στο Άργος (2, 23,4), στη Σικυώνα (2,11,6) καθώς και σε άλλους τόπους, όπως στις Βοιές (ΙΙΙ, 22, 11-13).Η λατρεία του Ερμή στις Βοιές μαρτυρείται και από το νόμισμα της πόλης με την παράστασή του και την επιγραφή ΒΟΙΑΤΩΝ. Ο Σάραπις ήταν θεός που λατρεύτηκε στις Βοιές. Ήταν Αιγύπτιος θεός των αποθανόντων. Είχε ισχύν επί ασθενείας και θανάτου και τον επεκαλούν το προς θεραπείαν. Τον ταυτίζανε σε μετέπειτα χρόνους με τον Ασκληπιό.Η λατρεία του προερχόταν από τη Σινώπη, αποικία των Μιλησίων σε χερσόνησο του Εύξεινου Πόντου. Στην Αίγυπτο εισήγαγε τη λατρεία του Σάραπη ο Πτολεμαίος ο Α΄. Από εκεί εισήχθη στην Ελλάδα και στη Ρώμη. Οι Ρωμαίοι τον ονόμαζαν Σέραπη. Ναός του θεού αυτού, όπως αναφέρεται στα «Λακωνικά» του Παυσανία, υπήρχε στην αγορά των Βοιών. Λέει: «Στην αγορά των Βοιών σε άλλο μέρος από εκείνο που βρισκόταν ο ναός του Ασκληπιού υπάρχει ναός του Σάραπη και της Ίσιδας.Η Αθηνά ήταν θεά λατρευόμενη στις αρχαίες Βοιές. Αναφέρεται από τον Παυσανία ότι είδε στην Όνου Γνάθον, τη σημερινή Ελαφόνησο, η οποία τότε ήταν η χερσόνησος των Βοιών, ιερόν της Αθηνάς το οποίο δεν είχε ούτε άγαλμα ούτε στέγη, προφανώς αφανισμένα από το χρόνο. Γράφει ο Παυσανίας για αυτό το ιερό: «… αυτού υπάρχει ιερόν της Αθηνάς που δεν έχει ούτε άγαλμα ούτε στέγη. Λένε πως το έκαμε ο Αγαμέμνονας. Υπάρχει και τάφος του Κινάδη που ήταν κι αυτός κυβερνήτης του πλοίου του Μενέλαου.»Το ιερό αυτό είναι αρχαιότατο και μπορούμε να ορίσουμε την καταβολή του την εποχή που χτίστηκαν οι τρεις πόλεις των Βοιών, Σίδη, Ήτις και Αφροδισιάς, όπως αναφέρει ο Παυσανίας. Ο Έρωτας, ο θεός ο επί των δύο φύλων προς άλληλα αγάπης, δεν αναφέρεται στα ομηρικά έπη. Κατά τον Ησίοδο πλάστηκε σύγχρονα με τη Γη. Είναι κατά την άποψή του μια αρχή, ένα αξίωμα με πολύ υψηλό νόημα. Όπως λέει ο Ζακ Ρισπέν:«Είναι η ελκτική δύναμη που οδηγεί τα στοιχεία να συνενώνονται και να συνδυάζονται.»14 Λατρεία αυτής της θεότητας στις Βοιές δεν αναφέρεται από τον Παυσανία. Ούτε, επίσης, κατόρθωσα να βρω στοιχεία από άλλες πηγές.Μόνο αδιάψευστο στοιχείο το οποίο μαρτυρά για τη λατρεία του θεού Έρωτα στον τόπο αυτό είναι το νόμισμα που κόπηκε στις Βοιές στους χρόνους της ύστερης αρχαιότητας με παράσταση της θεότητας και την επιγραφή ΒΟΙΑΤΩΝ. Ο Διόνυσος, θεότητα λατρευόμενη στις Βοιές. Γνωστή από αρχαιολογικό εύρημα στην παραλία των Βοιών πλησίον της σημερινής αποβάθρας.Είναι μαρμάρινο άγαλμα με ύψος 0,90 μ. Από τα χαρακτηριστικά του φαίνεται ότι είναι νεαρός και δεν έχει ομοιότητα με το συνηθισμένο τύπο Σαρδανάπαλος. Είναι έργο της κλασικής εποχής. Το άγαλμα ήρθε στο φως όχι από αρχαιολογική ανασκαφή άλλα από συνήθη εκσκαφική εργασία για διαμόρφωση του χώρου.•1. Κ. Ν. Παπαμιχαλόπουλος (1856-1923), καταγωγή από το Ζάρακα Λακωνίας. Νομικός με σπουδές στη Γερμανία. Βουλευτής, υπουργός της Παιδείας. Δημοσίευσε πολλές εργασίες του. •2. Κ. Ν. Παπαμιχαλόπουλος. «Πολιορκία και άλωσις της Μονεμβασίας» σελ.94-95, ΑΘΗΝΗΣΙ 1874 •3. Οι χρόνοι της ακμής της Ρώμης από το 27 π.Χ. έως το τέλος του 2ου αι. μ.Χ. •4. Διονύσης Πανίτσας. Ο Πειραιάς και οι ρωμαϊζοντες. ΠΕΙΡΑΙΑΣ 1979 •5. Ρωμαίοι αυτοκράτορες. •6. Π.χ. Δούκα, Γυμνασιάρχου. «Η Σπάρτη διαμέσου των αιώνων», σελ. 335, ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ ΙΙ 922 •7. Trakez και Hasluck. Annual of the British School of Athens, 1902 •8. Head - Σβορώνος. «Ιστορία των νομισμάτων», Α΄ τόμ. Σελ. 542 •9. Παυσανίας. «Ελλάδος περιήγησις, Κορινθιακά-Λακωνικά» •10. Αλ. Ραγκαβής. « Λεξικόν της Ελληνικής Αρχαιολογίας», σελ. 432, ΑΘΗΝΑΙ 1888, 1891 •11. Παυσανίας. «Ελλάδος Περιήγησις ως άν. •12. ως άν. σελ. 423 •13. Ομήρου Οδύσσεια Ν. 142 •14. Ζακ Ρισπέν. «Μεγάλη Ελληνική Μυθολογία» τομ. Α΄ σελ. 24, ΑΘΗΝΑΙ



( Δημοσίευση Εφημερίδας ''ΤΑ ΒΑΤΙΚΑ'' φύλλο 292 - Δεκέμβριος 2010 )









Η ΛΑΪΚΗ ΠΟΙΗΣΗ ΣΤΑ ΒΑΤΙΚΑΞεχωριστό κεφάλαιο της Λαογραφίας μας είναι η Λαϊκή Ποίηση και η Λαϊκή Στιχουργία. Προφορικές και οι δύο στην αφετηρία τους έφτασαν σε μας χάρη στη συλλογή και μεταγραφή από επιστήμονες ερευνητές αλλά και από ακάματους, επίσης, ερασιτέχνες αποθησαυριστές του γλωσσικού πλούτου του λαού μας. Όπως λέει και ο Στίλπων Κυριακίδης, «είναι εκείνοι που συνάθροισαν τις συνήθειες του λαού, τον τρόπο που διήγε τον βίον του, τις ψυχικές αντιδράσεις του».Είναι τόσος ο πλούτος και η ποικιλία του λαογραφικού υλικού που σε κάθε επαφή μαζί του μας επιφυλάσσει εκπλήξεις. Είναι μια διαρκής παρακαταθήκη που επιβεβαιώνει τον ετοιμόλογο, το θυμόσοφο, το σαρκαστή και κοινωνικό κριτή, λαϊκό άνθρωπο, που έχει το χάρισμα να συνθέτει ψηφίδες ευθύβολες και καταλυτικές κοινωνικού σχολιασμού, ψήγματα κοινωνικής τοιχογραφίας που στολίζουν σαν πετράδια τη βιωτή κάθε τόπου στο πέρασμα του καιρού. Ο ποιητικός λόγος, στην πορεία του συνιστά παλίμψηστο γλωσσικών κοιτασμάτων και γίνεται περισσότερο ελκυστικός, περισσότερο συναρπαστικός αν κατορθώσουμε να ανατρέξουμε στις καταβολές του. Στην περιοχή των Βοιών δεν έχει ξεκινήσει συστηματική έρευνα παρά το ότι διαθέτει πηγές λαϊκού γλωσσικού πλούτου οι οποίες όμως παραμένουν μακριά από ευρύτερη δημοσιότητα και μόνο περιστασιακά παρουσιάζονται από τοπικά έντυπα.Ο Σπύρος Ψαράκης, πιο γνωστός με την προσωνυμία Μαντούβαλος, ξυλουργός και εμπειρικός οινοποιός, γεννήθηκε στα τέλη του ΙΘ΄ αι. στο Φαρακλό των Βατίκων. Ήταν σατιρικός ποιητής με κα τα πληκτική ευχέρεια στιχοπλοκίας. Χρησιμοποιούσε γλώσσα ρέουσα με πλήθος από εικόνες που δίνονται σε δίστιχα ή τετράστιχα. Χαλιναγωγούσε το λόγο και τον χειριζόταν σκωπτικά δίχως να θίγει πρόσωπα σε βαθμό παρεξήγησης. Σατίριζε και δεν εξερέθιζε, παρωδούσε δίχως να πικραίνει. Ήταν καλοπροαίρετος άνθρωπος, χαριτολόγος και σκόρπιζε το γέλιο και πάντα είχε τη λεπτή αίσθηση να ξεχωρίζει την αστεία όψη των πραγμάτων. Τα στιχουργήματά του, όσα διασώθηκαν με τον προφορικό ή γραπτό λόγο, παρά το ότι ξεχάστηκαν πρόσωπα και πράγματα που τα προκάλεσαν, δεν παύουν να προξενούν εύθυμη διάθεση στο σημερινό άνθρωπο. Δίνουμε δείγμα από τα σατιρικά στιχουργήματα του Μαντούβαλου.Στα 1910 τρόμαξαν οι άνθρωποι ότι ο κομήτης του Ηalley θα κατακάψει τη γη και μαζί και τα πλάσματά της, τους ανθρώπους, ζώα, φυτά και άψυχη ύλη. Από στιγμή σε στιγμή περίμεναν τον αφανισμό τους. Στο Φαρακλό, φίλος και συμπότης του ο Μίχαλος που είχε μεγάλη, εντυπωσιακή μύτη. Του σκάρωσε ο Μαντουβαλος το δίστιχο: -Δε σε φοβούμαι εγώ ποτέ κι αν πέσεις βρε Κομήτη γιατί θα βρεις αντίσταση στου Μίχαλου τη μύτη. Στις δημαρχιακές εκλογές της δεκαετίας του 1890, υποψήφιοι στο Δήμο Βοιών ήταν ο Κουτσούκαλης και ο Σαραντίτης, πιο γνωστός ως Σκουντρής. Ο πρώτος υποψήφιος είχε δύο κομματάρχες, τον Σοφρά και τη Μαζαράκαινα. Σκουντρικός ο Μαντούβαλος ταίριαξε το μειωτικό για τον Κουτσούκαλη δίστιχο. Σοφράς και Μαζαράκαινα όπου σε φέρνουν γύρω θα σου φαν την Αλεπού, Ψαφάκι κι Άγιο Μύρο.1Αργότερα πάλι σε δημοτικές εκλογές υποψήφιος ήταν ο Λάμπης Μπιλλίνης, κομματικός οπαδός του Παπαμιχαλόπουλου. Τον ψήφισε ο Σκουντρής αλλά κακοφάνηκε στον Μαντούβαλο ο οποίος τον στόλισε με το δίστιχο: Καλύτερα να φλόμωνες τα ψάρια μες στη Λίμνη 2 παρά την ψήφο που ’δωσες στο Λάμπη τον Μπιλλίνη. Όταν με το πέρασμα του καιρού φιλιώσανε Κουτσούκαλης και Σκουντρής, είπε: Αφού το φέραν οι καιροί δέντρα ξερά ν’ ανθίσουν αγάπησες με το Σκουντρή είμαι κι εγώ μαζί σου. Στον Μπιλλίνη που συντάχτηκε κομματικά με τον Παπαμιχαλόπουλο είπε: Είμαστε απ’ το Φαρακλό, έχουμε περηφάνεια. Δεν τρώμε εμείς απόπαχνα δεν πίνουμε βιδάνια. Και μια παρουσίαση της οινοποτικής τετράδας από τον ίδιο: Ο Σπύρος ο Μαντούβαλος, Ο Χαραμής ο Πέτρος, Ο Κωνσταντής ο Καταγάς και ο Κουκκής ο μπέκροςΚάποτε άργησε να φτάσει στην Πούντα για να περάσει στην Ελαφόνησο όπου δούλευε εκεί ως ξυλουργός στο κατέργωμα της σκεπής ενός σπιτιού. Το κωπήλατο πορθμείο είχε κάνει την τελευταία βαρκάδα εκείνης της ημέρας. Στείλανε από το νησί ένα πολύ μικρό κωπήλατο σκαφίδι να τον μεταφέρει. Τρόμαξε εκείνος να περάσει με το μικρό σκαφάκι το κανάλι και φώναξε στον πει σματάρη: -Σε τούτο το παλιόβαρκο που ήρθε να με πάρει δε μπαίνω εγώ για να πνιγώ και να με φάν’ οι γλάροι. Ακόμα, κάποτε που γύριζε αργά τη νύχτα στο σπίτι του, σε κατασκότεινους δρόμους, πατημένος στα γράδια ύστερα από οινοποσία, φώναζε στη γυναίκα του από μακριά με στίχους: Σταματική - Σταματική, έβγα με το λυχνάρι μην πέσω και γκρεμίσω. Μα συ το κάνεις ξαργότου και σβήνεις το φανάρι να μην ξαναμεθύσω.Ο Μαντούβαλος δεν ήταν μόνο σατιρικός στιχοπλόκος. Όπως φαίνεται στη συνέχεια σε ποίημά του δοσμένο σε απλή, κατανοητή γλώσσα με θέμα συγκινητικής αισθηματολογίας, με στιχουργική ευπρόσδεκτη απ’ το λαϊκό αίσθημα, με διάθεση συγκερασμού του ρομαντικού επιχρίσματος με την ηθική πρόθεση, ενεργοποιεί με προσφιλείς αναφορές τη συναισθηματική δεκτικότητα με αποτέλεσμα να γίνεται δημοφιλής στην τοπική κοινωνία.Οι εικόνες που προβάλλουν από τους στίχους του ποιήματος, παραστατικές και φευγαλέες όπως οι αφρισμένες κορυφές των κυμάτων τρικυμισμένης θάλασσας, ζωντανά στοιχεία στην απόδοσή τους που συνθέτουν τη θλιβερή ακολουθία ενταφιασμού σε υγρό τάφο εντυπωσιάζουν τον αναγνώστη.Ο Παναγιώτης Τζ. Πασάκος, ή πιο γνωστός σαν «γέρος» ή «γερουλάκης» από τη μεγάλη και λευκή γενειάδα που τον χαρακτήριζε, ήταν ξεχωριστός τύπος στα Βάτικα. Ήταν μετρίου αναστήματος με λεπτό και λαστιχένιο κορμί. Φαρδύ άσπρο ζουνάρι στη μέση και στις δίπλες του φυτεμένη η κάμα. Ψαράς φοβερός στους χάνους. Εργαλεία του οι βάρκες του, η «Κατσαντωνού» και το «Κατσαντωνάκι», το λατίνι, τα κουπιά και οι καθετές του. Τα έπινε κιόλας με τις παρέες και λιγοστεύανε το κρασί στα βαρέλια. Έστρωσε ο καιρός και ο Πασσάκος πήγαινε ψαρεύοντας στο Λαφονήσι όπου η μάνα του, τα αδέρφια του και όλο του το σόι. Νεάπολη και Λαφονήσι ήταν τα σύνορα του κόσμου του. Η φωνή του γλυκιά σαν να άκουγες αηδόνι. Κελαηδούσε.Για το χάρισμα αυτό τον είπαν Κελαηδή. Με τα χρόνια οι δύο προσωνυμίες αποδόθηκαν μαζί, έτσι ειπώθηκε, «ο γέρο Κελαηδής». Ένα πρωί έβαλε πλώρη με το πλεούμενό του για το Λαφονήσι ψαρεύοντας χάνους. Όμως φρεσκάρισε ο βοριάς και πουθενά δεν φαινόταν το βαρκάκι με το γέρο. Ψάχνανε στους γιαλούς, στα πέλαγα, πουθενά ο γέρος ούτε η βάρκα, κάποιο έρμαιο, πλεούμενο σημάδι.Κανείς δεν έμαθε πώς έγινε το κακό. Δεν ματαγύρισε, χάθηκε, τον κατάπιε η θάλασσα. Τον κλάψανε το γέρο οι γκαρδιακοί φίλοι που ροφούσαν με τις κανάτες το κρασί και πάτωναν τα βαρέλια και βούλιαζαν μέσα τους οι καημοί και τα βάσανα της ζωής. Πικράθηκε ο Μαντούβαλος με το χαμό του φίλου. Έφερε στο νου του τις στιγμές που πάλευε ο γέρος να μην περάσει στο σύνορο του ιδεατού κόσμου. Είδε με τα μάτια της ψυχής του και ζωγράφισε με στίχους την εικόνα που με δωρική λιτότητα εκφράζουν το ψυχικό του άλγος. Είπε: Όλοι βουβοί εμείναμε στο άκουσμα με πόνο, Ότι ο γέρος χάθηκε μακριά απ’ τη στεριά. Σαν έφυγε στο ψάρεμα, ο Αίολος με φθόνο ξαπόλυσε οπίσω του τον άγριο βοριά. Παλεύει με τα κύματα δεν έχασε το θάρρος ως τη στερνή πνοή.Σε μια στιγμή, αλύπητα τόνε αρπάζει ο Χάρος και φεύγει απ’ τη ζωή. Τον καταπίνει η θάλασσα και δεν τον φανερώνει κι η βάρκα του μαζί. Τον χάσαμε δια παντός και εις την μνήμη, μόνη, η άσπρη γενειάδα ζει. Το ποιήμα διασώθηκε από τον Τζώρτζη Παντ. Τσάκο, ανιψιό του Πασάκου, γιο της αδελφής του Ερασμίας, στο Λαφονήσι, ο οποίος προ πολλών χρόνων το απήγγειλε στον γράφοντα3. Η σύλληψη της ιδέα, η ζωντάνια του στίχου να εκφράσει την παρουσία του θεϊκού στοιχείου που ξαμολάει τον άνεμο, η πάλη του ανθρώπου με τη φουρτουνιασμένη θάλασσα, η άνιση αντιπαράθεση της ταπεινής ύπαρξης να παλεύει μέσα στο σκαφίδι με τα δύο αιώνια και ακατάλυτα στοιχεία, τον αέρα και τη θάλασσα, συνθέτουν γοητευτική ζωγραφιά που κυριαρχεί το τραγικό στοιχείο. Λιτός ο στίχος. Έχει τη δύναμη να μη παρουσιάζει σε πρώτο πλάνο τον πνιγμό, το θάνατο, αλλά συντελεί να κα τα γραφεί στη μνήμη η άσπρη γενειάδα.Τα ποιήματα του Μαντούβαλου σκόρπια και αποσπασματικά μοιάζουν με σύγνεφα σε αειφυγία που ταξιδεύουν στον ουρανό των Βατίκων, που μια τα φυσάει ο βοριάς, μια ο νοτιάς και στον ίδιο τόπο επιστρέφουν. Κάποτε πρέπει να γίνει συστηματική έρευνα να διασωθούν τέτοιες λαϊκές δημιουργίες. Τιμούν τον τόπο και συνάμα γίνονται ερέθισμα στους νέους που έχουν πνευματικές ανησυχίες.ΣΗΜ: 1. Αλεπού και Ψαφάκι είναι αγροτικές τοποθεσίες πάνω από τη Νεάπολη. Ο Άγιος Μύρος (Μύρων) είναι αγροτική τοποθεσία στο χωριό Βελανίδια των Βατίκων.2. Η λίμνη Στρογγυλή των Βατίκων, βιότοπος άλλοτε, με ποικιλία ψαριών.3. Το ποίημα δημοσιεύτηκε στη «Βατικιώτικη Λαογραφία» του Τάκη Ψαράκη (Αθήνα 1960), καθώς και στην εφημερίδα «Ο Βατικιώτης» (αρ. φυλλ. 112, 1986), από τον γράφοντα. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΑΡΩΝΗ Λογοθεραπεύτρια Αξιολόγηση & αποκατάσταση διαταραχών Ομιλίας - λόγου - φωνής -επικοινωνίας, παιδιών & ενηλίκων Πραξιτέλους 144-146 - Πειραιάς - τηλ 2104125396 - 6972031310 με ραντεβούΤο κείμενο δημοσιεύθηκε στο “Λακωνικό Ημερολόγιο"...


( Δημοσίευση Εφημερίδας ''ΤΑ ΒΑΤΙΚΑ'' φύλλο 270 - Φεβρουάριος 2009 )





04-02-2015


ΑΠΟ ΣΗΜΕΡΑ Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΦΟΝΗΣΟΥ, Η ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΝΗΣΙΟΥ,  Ο ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΤΩΝ ΒΑΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΤΟ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ  ΘΗΣΑΥΡΙΣΜΑ  ΤΟΥ ΣΜΙΓΟΠΕΛΑΓΟΥ ΝΟΤΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΝΗΣΙΩΝ ΤΟΥ, ΕΓΙΝΑΝ ΠΙΟ ΦΤΩΧΑ 


Ο   Τ Ζ Ω Ρ Τ Ζ Η Σ    Α Ν Ω Μ Η Τ Ρ Η Σ

Ο ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΤΗΣ ΣΜΙΓΟΠΕΛΑΓΗΣ ΛΑΟΓΡΑΦΙΑΣ ΤΟΥ ΝΟΤΟΥ, Ο ΙΣΤΟΡΙΟΔΙΦΗΣ, Ο ΓΙΑΤΡΟΣ,   Ο ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΗΣ,  Ο ΣΜΙΛΕΥΤΗΣ   «ΤΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ ΤΟΥ ΛΑΙΚΟΥ ΒΙΟΥ»  ΤΗΣ ΕΛΑΦΟΝΗΣΟΥ, ΤΩΝ ΒΑΤΙΚΩΝ, ΤΩΝ ΚΥΘΗΡΩΝ, ΤΗΣ ΜΑΝΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ  Ν. ΕΛΛΑΔΑΣ… ΑΝΑΧΩΡΗΣΕ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΟΙΚΙΑ ΤΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ.

ΚΑΛΟ ΣΟΥ ΤΑΞΕΙΔΙ  ΤΖΩΡΤΖΗ,

ΣΤΙΣ ΤΡΑΧΙΕΣ ΑΚΤΕΣ ΤΩΝ ΔΙΚΩΝ ΣΟΥ ΑΝΑΖΗΤΗΣΕΩΝ,  ΣΤΑ ΗΛΙΟΓΕΝΝΗΤΑ ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ  ΚΑΙ ΣΤΟΥΣ ΔΡΟΛΑΠΕΣ ΤΟΥ ΝΕΦΕΛΗΓΕΡΕΤΗ  ΔΙΑ,
ΣΤΟ ΑΝΑΘΥΜΙΑΜΑ ΤΩΝ ΑΓΡΑΝΘΩΝ ΚΑΙ ΣΤΗ ΣΑΓΗΝΕΥΤΙΚΗ ΜΕΘΗ  ΤΩΝ ΠΟΡΦΥΡΩΝ ΔΕΙΛΙΝΩΝ,
ΣΤΟ ΙΧΝΗΛΑΤΗΜΑ  ΤΩΝ ΜΕΝΕΞΕΝΙΩΝ ΑΓΚΑΛΙΩΝ ΤΟΥ ΣΕΛΗΝΟΦΩΤΟΥ,  ΣΤΗ ΓΛΑΥΚΗ ΑΝΑΠΟΛΗΣΗ ΤΩΝ ΟΝΕΙΡΩΝ ΣΟΥ,
ΣΤΟ ΚΥΑΝΟΘΩΡΗΤΟ ΟΝΕΙΡΟΔΡΟΜΙ  ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΟΡΑΜΑΤΩΝ ΣΟΥ ΣΤΗ ΘΥΜΗΣΗ ΜΑΣ ΘΑ ΕΙΣΑΙ ΠΑΝΤΑ:

Ο ΕΝΑΓΩΝΙΟΣ ΠΑΛΜΟΣ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ ΣΤΟΝ ΑΧΑΛΙΝΩΤΟ ΡΟΥ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ,ΤΟ ΑΡΜΕΝΙΣΜΑ  ΚΑΙ  ΤΟ ΠΕΛΑΓΙΣΙΟ ΥΦΑΔΙ ΤΗΣ ΣΥΛΛΟΓΙΚΗΣ ΜΑΣ ΜΝΗΜΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΛΑΙΚΗΣ ΜΑΣ ΕΝΒΙΩΣΗΣ,ΤΟ ΑΧΝΟΦΩΤΟ ΡΗΜΟΚΚΛΗΣΙ ΣΤΟΥΣ ΣΚΟΤΕΙΝΟΥΣ ΒΡΑΧΟΥΣ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ ΜΑΣ,ΤΟ ΠΟΛΥΤΙΜΟ  ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΑΠΟΜΕΙΝΑΡΙ  ΣΤΑ ΑΝΕΜΟΣΤΡΟΒΙΛΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΖΕΦΥΡΟΥ ΚΑΙ ΣΤΑ ΑΛΑΛΙΑΣΜΑΤΑ ΤΗΣ  ΜΑΒΙΑΣ  ΘΑΛΑΣΣΑΣ







ΦΩΤ. 1. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΤΗΣ 

ΕΛΑΦΟΝΗΣΟΥ ΜΕ ΤΙΤΛΟ: «ΕΛΑΦΟΝΗΣΙ ΤΟ 

ΣΜΙΓΟΠΕΛΑΓΟ ΝΗΣΙ» ΤΟΥ ΔΡ. Κ. ΜΕΝΤΗ, ΣΤΙΣ 

30-01-1994  ΣΤΟ ΑΤΤΙΚΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ 

ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΖΩΡΤΖΗ  ΑΝΩΜΗΤΡΗ





ΦΩΤ. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΤΗΣ ΕΛΑΦΟΝΗΣΟΥ ΜΕ ΤΙΤΛΟ: 

«ΕΛΑΦΟΝΗΣΙ ΤΟ ΣΜΙΓΟΠΕΛΑΓΟ ΝΗΣΙ» ΔΡ, Κ. ΜΕΝΤΗΣ, ΣΤΙΣ 30-01-1994 ΣΤΟ 

ΑΤΤΙΚΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΖΩΡΤΖΗ ΑΝΩΜΗΤΡΗ ΑΡΙΣΤΕΡΑ, ΔΙΠΛΑ ΤΟΥ Ο 

ΚΥΘΗΡΙΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ Γ. ΛΕΟΝΤΣΙΝΗΣ ΚΑΙ ΔΕΞΙΑ

 ΕΚΠΡΟΣΩΠΟΙ ΤΟΥ ΦΙΛΟΠΑΤΡΙ 





ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ..........






13-03-2015

ΜΕΓΑΛΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ 2014- 2015 

ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΜΝΗΜΟΣΥΝΟ 

ΣΤΟ ΤΖΩΡΤΖΗ ΑΝΩΜΗΤΡΗ: 

ΜΕΓΑΛΟ ΛΑΟΓΡΑΦΟ ΤΟΥ ΝΟΤΟΥ, ΙΣΤΟΡΙΟΔΙΦΗ, 

ΓΙΑΤΡΟ ΚΑΙ 

ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΗ, ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΣΤΕΛΕΧΟΣ ΤΟΥ ΦΙΛΟΠΑΤΡΙ

 ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ "Η ΕΛΑΦΟΝΗΣΟΣ", ΕΠΙΤΙΜΟ 

ΜΕΛΟΣ ΚΑΙ ΒΡΑΒΕΥΜΈΝΟΣ ΑΠΟ ΤΟ ΣΥΛΛΟΓΟ

 ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΩΝ ΕΛΑΦΟΝΗΣΟΥ (ΗΤΑΝ Ο ΠΡΩΤΟΣ

 ΕΛΑΦΟΝΗΣΙΩΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑΣ)... ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ..

                       ΤΖΩΡΤΖΗΣ ΑΝΩΜΗΤΡΗΣ



ΟΙ ΛΥΡΑΡΗΔΕΣ ΤΗΣ ΕΛΑΦΟΝΗΣΟΥ


ΤΟΥ ΤΖΩΡΤΖΗ ΑΝΩΜΗΤΡΗ: ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ ΣΤΟ ΛΑΚΩΝΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΚΑΙ 

ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ ΣΤΗΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ Η ΕΛΑΦΟΝΗΣΟΣ, ΦΕΒΡ. - ΜΑΡΤΙΟΣ 2010.

ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΣΤΟΥΣ ΠΑΛΕΘΡΙΑΝΟΥΣ, ΣΤΟ ΓΕΡΟ ΜΠΙΣΤΟΛΑ, ΣΤΟΝ ΚΑΒΟΥΡΑΚΟ, 

ΣΤΟΝ ΚΟΥΒΑΡΑΚΟΓΙΑΝΝΗ, ΣΤΟΝ ΑΓΓΕΛΗ, ΣΤΟΝ ΝΤΙΓΡΗ Κ.Α.

ΒΛΕΠΕ ΣΤΙΣ ΣΕΛ 6 ΚΑΙ 7 ΠΑΤΩΝΤΑΣ ΣΤΟΝ ΠΑΡΑΚΆΤΩ ΣΎΝΔΕΣΜΟ:






ΑΓ. ΣΠΥΡΙΔΩΝ ΕΛΑΦΟΝΗΣΟΥ, ΟΠΟΥ Ο ΤΖΩΡΤΖΗΣ ΈΨΕΛΝΕ, ΚΥΡΙΩΣ ΤΗΝ 

ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ ΚΑΙ ΤΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ







ΤΖΩΡΤΖΗΣ ΑΝΩΜΗΤΡΗΣ, ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ: ΕΝΑΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΣΧΙΣΤΟΣ, 

ΠΛΟΙΟ ΒΥΡΩΝ ΣΕΛ. 72, ΦΩΤ ΒΑΣ. ΛΙΑΡΟΥ












4 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2018

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΗ ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΤΖΩΡΤΖΗ ΑΝΩΜΗΤΡΗΤΡΙΑ ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΠΩΛΕΙΑ ΤΟΥ ΣΤΙΣ 04 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2015


ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΥΨΗΛΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΗΘΟΥΣ, ΑΝΘΡΩΠΙΑΣ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ - ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ - ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΗΣ - ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ !!(ΞΕΧΩΡΙΣΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΟΥ ΤΟΣΟ ΑΝΑΓΚΗ ΕΧΕΙ ΣΗΜΕΡΑ Ο ΤΟΠΟΣ ΜΑΣ ... ΚΑΙ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΟΙ ΝΕΟΙ)
ΧΡΕΟΣ ΤΙΜΗΣ ΓΙΑ ΟΛΗ ΤΗ ΛΑΦΟΝΗΣΙΩΤΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ
ΚΑΙ ΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ ΑΡΧΗ Η ΔΙΚΑΙΩΣΗ ΤΟΥ ΤΖΩΡΤΖΗ
ΣΤΙΣ 6 ΙΟΥΛΙΟΥ 2018
ΟΠΩς:
1. ΑΡΙΣΤΕΙΟ ΛΑΟΓΡΑΦΙΑΣ
2,ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΜΕ ΙΣΤΟΡΙΚΟ, ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΝΑ ΦΕΡΟΥΝ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ
ΕΦΕΞΗΣ:
3. ΕΚΘΕΣΕΙΣ, ΣΥΝΕΔΡΙΑ, ΗΜΕΡΙΔΕΣ Κ,Α, ΜΕ ΙΣΤΟΡΙΚΟ, ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΝΑ ΦΕΡΟΥΝ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ
4. ΟΔΩΝΥΜΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΦΟΝΗΣΟΥ (ΟΠΟΤΕ ΟΡΓΑΝΩΘΟΎΜΕ ΣΑΝ ΟΙΚΙΣΜΟΣ ... ΚΑΙ ΜΑΛΙΣΤΑ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΣ!!) ΝΑ ΦΕΡΟΥΝ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ

https://www.facebook.com/sepistimonwnelafonisou/photos/pcb.787568724777226/787550561445709/?type=3&theater





Σχετικά

Από το Blogger.